Του Αθανασίου Γκουλιάμα,
Επιμελητή Α’ Γενικής Ιατρικής
- Ποιες είναι οι αλλεργίες της άνοιξης και πώς εκδηλώνονται;
Οι κύριες εαρινές αλλεργίες είναι η αλλεργική ρινίτιδα, η αλλεργική επιπεφυκίτιδα και το αλλεργικό βρογχικό άσθμα.
Α) Η αλλεργική ρινίτιδα εκδηλώνεται με συμπτώματα από τη μύτη, όπως φταρνίσματα, καταρροή, ρινική συμφόρηση και φαγούρα στη μύτη. Συχνά οι ασθενείς αυτοί έχουν μαύρους κύκλους κάτω από τα μάτια, λόγω κακής ποιότητας ύπνου, ενώ αναγνωρίζονται και από μια χαρακτηριστική χειρονομία που κάνουν (τρίβουν τη μύτη με την παλάμη τους) που την ονομάζουμε «αλλεργικό χαιρετισμό».
Β) Η αλλεργική επιπεφυκίτιδα έχει συμπτώματα από τα μάτια, όπως φαγούρα, ερυθρότητα και δακρύρροια.
Γ) Το αλλεργικό άσθμα εκδηλώνεται με βήχα, ξηρό, παροξυσμικό που γίνεται χειρότερος με τη σωματική προσπάθεια, μπορεί να αφυπνίζει τον ασθενή από το νυχτερινό ύπνο και προκαλεί δύσπνοια, δηλαδή ένα βασανιστικό αίσθημα έλλειψης αέρα.
Τα συμπτώματα αυτά εμφανίζονται κάθε χρόνο την ίδια εποχή ή σπανιότερα μπορεί να είναι ολοετή με εξάρσεις και υφέσεις.
Σπανιότερα, η έκθεση σε μεγάλες ποσότητες αλλεργιογόνων, μπορεί να προκαλέσει και δερματικά συμπτώματα, κυρίως με τη μορφή πομφών (καντήλες ή πετάλες), αλλά κάτι τέτοιο δεν είναι ο κανόνας.
- Ποιες ουσίες ευθύνονται για τις αλλεργίες της άνοιξης
Το πιο συχνό αίτιο που πυροδοτεί τις εποχικές αλλεργίες είναι η γύρη, μικροσκοπικοί κόκκοι της οποίας απελευθερώνονται στον αέρα από τα δέντρα, τα λουλούδια και το γρασίδι. Η είσοδος της γύρης στην ρινική οδό κάποιου ο οποίος είναι αλλεργικός προκαλεί την αντίδραση του ανοσοποιητικού του συστήματος. Το ανοσοποιητικό σύστημα λανθασμένα βλέπει τη γύρη σαν ξένο εισβολέα, για αυτό και απελευθερώνει αντισώματα – ουσίες που φυσιολογικά αναγνωρίζουν και επιτίθενται σε βακτήρια, ιούς και άλλους οργανισμούς που προκαλούν νόσους. Τα αντισώματα επιτίθενται στα αλλεργιογόνα τα οποία απελευθερώνουν στο αίμα χημικές ουσίες, οι οποίες ονομάζονται ισταμίνες. Οι ισταμίνες προκαλούν ρινική καταρροή και φαγούρα στα μάτια.
Τα τρία συχνότερα αλλεργιογόνα που προκαλούν αλλεργίες την άνοιξη στον ελληνικό χώρο είναι η γύρη των αγρωστωδών (κοινώς, γρασίδια, φυτά συναφή με τα δημητριακά, με σημαντικότερους εκπροσώπους την Βερμούδα ή αγριάδα και το Timothy), η γύρη του φυτού περδικάκι (ανήκει στα αγριόχορτα ή ζιζάνια) και η γύρη της ελιάς.
- Τι επιπτώσεις μπορεί να έχουν οι αλλεργίες της άνοιξης;
Η αλλεργική ρινίτιδα, επιπεφυκίτιδα και άσθμα προκαλούν σημαντική μείωση στην ποιότητα ζωής των αλλεργικών ασθενών:
– Εμποδίζουν την απόδοση στο σχολείο, την εργασία και τις δραστηριότητες του ελεύθερου χρόνου των ασθενών
– προκαλούν πολύ κακή ποιότητα ύπνου, με αποτέλεσμα ο ασθενής να έχει υπνηλία και ευερεθιστότητα στην εργασία του
– το άσθμα, είναι μία χρόνια φλεγμονή των πνευμόνων που μπορεί να οδηγήσει σταδιακά σε μόνιμη έκπτωση της αναπνευστικής λειτουργίας, με εκδήλωση δύσπνοιας ακόμη και στην πιο ήπια σωματική προσπάθεια
– τέλος, πρέπει να τονίσουμε την σχέση που υπάρχει μεταξύ αλλεργικής ρινίτιδας και άσθματος: Ποσοστό 10%-50% των ασθενών με αλλεργική ρινίτιδα που δεν έχει διαγνωσθεί, θα αναπτύξει άσθμα μέσα σε λίγα χρόνια από την έναρξη της ρινίτιδας. Αν αντίθετα η ρινίτιδα διαγνωσθεί έγκαιρα και αντιμετωπιστεί σωστά (πράγμα που δυστυχώς δεν συμβαίνει), αποτρέπεται αυτή η δυσμενής εξέλιξη.
- Πόσο συχνά είναι τα αλλεργικά νοσήματα;
Όλες οι διεθνείς μελέτες συμφωνούν ότι την τελευταία 30ετία έχει σημειωθεί δραματική αύξηση του επιπολασμού και της επίπτωσης των αλλεργικών νοσημάτων, όπως είναι η ατοπική δερματίτιδα, η τροφική αλλεργία, η αλλεργική ρινίτιδα και το αλλεργικό άσθμα. Για παράδειγμα η συχνότητα της αλλεργικής ρινίτιδας, που αποτελεί την πιο συχνή αλλεργική πάθηση, κυμαίνεται στην Ευρώπη από 15 έως 25%, ενώ για τη χώρα μας τα ποσοστά βρίσκονται κοντά στο 15%. Το άσθμα στους ενήλικες παγκοσμίως κυμαίνεται από 5% έως 15%, ενώ η τροφική αλλεργία αφορά το 1% έως 5% του γενικού πληθυσμού, με τα ποσοστά στην παιδική ηλικία να είναι λίγο υψηλότερα από 5%.
- Ποια είναι τα συμπτώματα των αλλεργιών;
Τα συμπτώματα της αλλεργίας τείνουν να είναι αυξημένα ειδικά τις μέρες όπου ο άνεμος σηκώνει τη γύρη και τη μεταφέρει μέσω του αέρα. Τις βροχερές μέρες από την άλλη, λόγω της βροχής μειώνεται η ποσότητα της γύρης γιατί τα αλλεργιογόνα, κατακάθονται στο έδαφος.
Τα συμπτώματα των αλλεργιών περιλαμβάνουν:
- Ρινική καταρροή
- Δακρύρροια
- Φτέρνισμα
- Βήχα
- Φαγούρα σε μάτια και μύτη
- Μαύρους κύκλους κάτω από τα μάτια.
- Πώς γίνεται η διάγνωση των αλλεργιών;
Η διάγνωση των αλλεργικών νοσημάτων γίνεται με τρεις τρόπους: Το ιστορικό (δηλαδή τις πληροφορίες που μας δίνει ο ασθενής για τον τρόπο εμφάνισης της αλλεργίας), τις εξετάσεις αίματος (RAST test όπου μετράμε τα ειδικά αντισώματα του οργανισμού έναντι της ουσίας που προκαλεί την αλλεργία) και τις δερματικές δοκιμασίες νυγμού, κατά τις οποίες εκχύλισμα της ουσίας που πιθανά ευθύνεται για τα συμπτώματα, τοποθετείται στο δέρμα του ασθενούς και εν συνεχεία προκαλείται νυγμός με ειδικό σκαριφιστήρα- η αντίδραση γίνεται ορατή εντός 10 – 15 λεπτών.
Άλλες, ακόμη πιο ειδικές διαγνωστικές διαδικασίες είναι οι τροφικές και ρινικές προκλήσεις, για τη διάγνωση της τροφικής και αναπνευστικής αλλεργίας αντίστοιχα.
Θεραπευτική αντιμετώπιση
Η πλέον πρακτική και αποτελεσματική θεραπευτική αντιμετώπιση στηρίζεται στην αποφυγή των αλλεργιογόνων. Οι σύγχρονες συνθήκες κατοικίας και διαβίωσης σε συνδυασμό με το αερομεταφερόμενο των γύρεων σε μεγάλες αποστάσεις καθιστούν την αποφυγή των υπεύθυνων αλλεργιογόνων μία ιδιαίτερα πολύπλοκη και δυσχερή υπόθεση.
Η φαρμακευτική θεραπεία της αλλεργικής ρινίτιδας στοχεύει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων κι έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο τα τελευταία χρόνια.
Η εισαγωγή των νεότερων αντιισταμινικών με την ελάχιστη ή και καθόλου κατασταλτική δράση έχει βοηθήσει σημαντικά στην αντιμετώπιση της νόσου.
Τα ρινικά κορτικοστεροειδή αποτελούν φάρμακα πρώτης επιλογής στην αντιμετώπιση της μέτριας προς σοβαρής αλλεργικής ρινίτιδας, υπό την προϋπόθεση της τακτικής και παρατεταμένης χρήσης τους.
Σε σοβαρές και ανθεκτικές σε θεραπεία περιπτώσεις, μπορούν να χρησιμοποιηθούν συστηματικά κορτικοστεροειδή, είτε σαν χάπια από το στόμα, είτε ενδομυϊκά υπό μορφή βραδείας αποδέσμευσης.
Συστηματικά αποσυμφορητικά μπορούν να συνδυαστούν, με προσοχή, με τα αντιισταμινικά, σε αντίθεση με τα τοπικά αποσυμφορητικά που δεν έχουν θέση λόγω του κινδύνου πρόκλησης φαρμακευτικής ρινίτιδας.
Συμπληρωματικά μπορούν να χρησιμοποιηθούν: Ρινικοί σταθεροποιητές μαστοκυττάρων (χρωμογλυκικό νάτριο), ανταγωνιστές λευκοτριενών (μοντελουκάστη), ρινικά αντιισταμινικά και ρινικοί αντιχολινεργικοί παράγοντες (ιπρατρόπιο).
Σημαντικό είναι να τονιστεί ότι πρέπει να αποφευχθεί η χρήση των διαφημιζόμενων από την τηλεόραση «αθώων» σπρέι χωρίς τη συμβουλή ιατρού που θα κάνει τη διάγνωση και θα συστήσει την κατάλληλη θεραπεία. ΚΑΝΟΝΑΣ είναι ότι κάθε φαρμακευτική αγωγή πρέπει να εξατομικεύεται και υπεύθυνος γι’ αυτό είναι ο θεράπων ιατρός.
Σε αρκετές περιπτώσεις οι ασθενείς μπορεί να χρειαστεί να υποβληθούν σε χειρουργική επέμβαση με σκοπό την αποκατάσταση της ρινικής αναπνοής και τον καλύτερο αερισμό και παροχέτευση των παραρρινίων κόλπων. Η ύπαρξη σκολίωσης ρινικού διαφράγματος, υπερτροφίας κάτω ρινικών κογχών, ρινικών πολυπόδων είναι παράγοντες οι οποίοι επιδεινώνουν τη ρινική αναπνοή και πρέπει να διορθώνονται για την αποκατάσταση της ομαλής λειτουργίας της μύτης.
Χρήσιμες μπορούν να φανούν εναλλακτικές και συμπληρωματικές θεραπευτικές μέθοδοι, όπως η ομοιοπαθητική και ο βελονισμός.
Η ανοσοθεραπεία, τέλος, ενδείκνυται σε μέτριας προς σοβαρής βαρύτητας περιπτώσεις που δεν ανταποκρίνονται στις υπόλοιπες θεραπείες. Στοχεύει στο μακροπρόθεσμο έλεγχο των αλλεργικών συμπτωμάτων – απευαισθητοποίηση, βασιζόμενη στην υποδόρια ή υπογλώσσια χορήγηση διαλυμάτων των υπεύθυνων αλλεργιογόνων, σε αυξανόμενες εβδομαδιαίες δόσεις, για παρατεταμένα χρονικά διαστήματα (3-5 χρόνια ή και περισσότερο).
ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΕΙΝΑΙ: η τροποποίηση του περιβάλλοντος του ασθενούς με σκοπό την ελάττωση του αλλεργικού φορτίου. Ακολουθούν κάποιες συμβουλές:
-Καθημερινός καλός αερισμός και καθαρισμός του οικιακού περιβάλλοντος
-Απομάκρυνση τυχόν υπεύθυνων φυτών ή/και κατοικίδιων ζώων
-Αποφυγή κυκλοφορίας σε εξωτερικό χώρο νωρίς το απόγευμα (υψηλότερο σημείο επιπέδων γύρης)
-Τακτική συντήρηση και αλλαγή φίλτρου κλιματιστικών
-Χρήση ακαρεοκτόνων
-Χρήση συνθετικών χαλιών
-Αποφυγή υγρασίας στους εσωτερικούς χώρους
-Καθημερινό λούσιμο μαλλιών, τόσο του ασθενούς όσο και του/της συντρόφου, πριν από τον ύπνο
-Αποφυγή απότομης μεταβολής θερμοκρασίας και υγρασίας
-Αποφυγή έντονων οσμών (απορρυπαντικά, μπογιές, αποσμητικά, κολόνιες)
-Η ψυχοσυναισθηματική φόρτιση μπορεί να προκαλέσει εκλυτικό παράγοντα.
Τέλος, κλείνοντας ας έχουμε υπ’ όψιν μας τα κάτωθι:
– Τα τελευταία χρόνια οι εαρινές αλλεργίες διαρκούν από το Φεβρουάριο έως τα μέσα του καλοκαιριού. Αυτή η επιμήκυνση οφείλεται κυρίως στις κλιματικές αλλαγές, οι οποίες επηρέασαν όχι την έναρξη, αλλά και τη διάρκεια της ανθοφορίας πολλών φυτών.
– Μετά τα 35-40 μειώνονται οι πιθανότητες να εμφανίσει κανείς εποχική αλλεργία για πρώτη φορά.
– Η κληρονομικότητα παίζει ρόλο στην εκδήλωση μιας αλλεργίας. Αυτό σημαίνει ότι αν ο ένας γονιός είναι αλλεργικός, το παιδί έχει αυξημένες πιθανότητες (περίπου 50%) να παρουσιάσει και εκείνο συμπτώματα.
