Στη σημερινή στήλη αφήνουμε για λίγο το κέντρο της πόλης και τα αρχοντικά της, για να περπατήσουμε προς τα Τσαμάκια και να κοντοσταθούμε στην Φυκιότρυπα.
Το φαρικό μνημείο της Φυκιότρυπας αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα φάρων στο Βόρειο Αιγαίο και στις ακτές της Μικράς Ασίας, ένα από τα ελάχιστα σωζόμενα, κατασκευασμένο στη διάρκεια της όγδοης δεκαετίας του 19ου αιώνα.
Ο φάρος της Φυκιότρυπας…
Κατασκευάστηκε για να διευκολύνει την πρόσβαση στο λιμάνι της Μυτιλήνης και τη ναυσιπλοΐα στο στενό μεταξύ Λέσβου και ακτών Μικράς Ασίας. Αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα της φαρικής αρχιτεκτονικής του Βορείου Αιγαίου. Πρόκειται για ένα μικρό κτίριο, συνολικά 25 περίπου τετραγωνικών, χτισμένο στο ακρότατο σημείο της νησίδας όπου χτίσθηκε η αρχαία Μυτιλήνη, πάνω σε έναν κεκλιμένο βράχο με μορφή προσαραγμένου πετρωμένου σκάφους.
Με απεριόριστη θέα προς βορρά, ανατολή και νότο, ο φάρος της Φυκιότρυπας είναι ένα ακόμα σήμα κατατεθέν της Μυτιλήνης. Για το λόγο αυτό και παρουσιάζεται σε δεκάδες καρτ ποστάλ της Μυτιλήνης πριν την απελευθέρωση του νησιού, αλλά και μετά. Επίσης έχει ζωγραφιστεί και από το Θεόφιλο Χατζημιχαήλ.
Λειτούργησε πρώτη φορά το 1863, όταν η περιοχή ήταν υπό την κατοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ εντάχθηκε στο Ελληνικό Φαρικό Δίκτυο το 1915.
Να σημειωθεί ότι στη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής χρησιμοποιήθηκε ως στρατιωτικό φυλάκιο. Αποτελεί και μνημείο της εθνικής αντίστασης στη Λέσβο, αφού οι Ναζί κατακτητές έβαζαν τα πτώματα των εκτελεσμένων αγωνιστών σε τσουβάλια μαζί με μια μεγάλη πέτρα και αφού τα έδεναν τα μετέφεραν σε παρακείμενη γερμανική βενζινάκατο ή επιταγμένο αλιευτικό και τα πετούσαν (!) στη θάλασσα ανοικτά της «Φυκιότρυπας». Αυτό το γεγονός αποτέλεσε και αφορμή για την ονοματοδοσία του φάρου ως «ΠΡΟΣΚΟΠΙΚΗ ΕΣΤΙΑ ΠΕΤΡΟΣ ΓΚΕΡΓΚΕΤΣΟΣ – ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΖΛΑΤΟΓΛΟΥ», στο όνομα δυο νέων προσκόπων της Μυτιλήνης που εκτελέστηκαν από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής στα γειτονικά Τσαμάκια, λίγες δεκάδες μέτρα μακρύτερα.
Μετά τον Εμφύλιο και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960, στο χώρο του φάρου στεγαζόταν το Σύστημα των Ναυτοπροσκόπων της Μυτιλήνης. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 και για λόγους κυρίως αμυντικής θωράκισης της περιοχής, ο φάρος παραδόθηκε στο Στρατό, με τους Προσκόπους της Μυτιλήνης όμως πάντα να έχουν σχέση με το χώρο. Μάλιστα το καλοκαίρι του 1974 και μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, πρόσκοποι συνέβαλαν στη σε πολύ μικρό χρόνο μετατροπή του φάρου σε στρατιωτικό φυλάκιο.
Μετά το 1974 και για πολλά χρόνια, ο φάρος της Φυκιότρυπας χρησιμοποιείτο ως στρατιωτικό φυλάκιο, όπως οι συνθήκες της εποχής και οι αμυντικές ανάγκες επέβαλαν, μέχρις ότου στα μέσα της δεκαετίας του 1980, για λόγους που είχαν να κάνουν με την στατικότητα του κτίσματος, αυτό να εγκαταλειφθεί.
Ως προς το σύστημα φωτισμού, κατά τη διάρκεια του 2ου Παγκόσμιου Πολέμου ο φάρος παρέμεινε σβηστός και στα πλαίσια ανασυγκρότησης του Φαρικού Δικτύου, επαναλειτούργησε το 1944 με πηγή ενέργειας το πετρέλαιο.
Επιπλέον, ενώ από το 1970 αντικαταστάθηκαν τα μηχανήματα πετρελαίου και λειτούργησε ως αυτόματος πυρσός ασετιλίνης, στην δεκαετία του ‘90 μετατράπηκε σε ηλιακό και λειτουργεί ως επανδρωμένος.
Σήμερα, ο φάρος έχει επισκευασθεί με τη χρηματοδότηση της σημερινής Γενικής Γραμματείας Αιγαίου και Νησιωτικής Πολιτικής, ενώ έχει διακηρυχθεί διατηρητέο μνημείο από το Υπουργείο Πολιτισμού.
*Το υλικό (κείμενο και φωτογραφίες) για το φάρο της Φυκιότρυπας αντλήθηκε από τις ιστοσελίδες www.faroi.com και www.archaiologia.gr.
