Στο σημερινό μας φύλλο συνεχίζουμε την περιήγησή μας σε ξεχωριστά σημεία της πόλης μας. Αυτή τη φορά θα κάνουμε στάση στο εντυπωσιακό αρχοντικό Αλαμανέλλη, στην οδό Καραντώνη 6. Πρόκειται για άλλη μια επιβλητική κατοικία που κτίστηκε την περίοδο της οικονομικής και αρχιτεκτονικής άνθησης στη Μυτιλήνη την περίοδο περίπου από το 1860 έως το 1930.
Το αρχοντικό Αλαμανέλλη
Το αρχοντικό Αλαμανέλλη χτίστηκε λίγο πριν το 1894 (σύμφωνα με την επιγραφή στο υπέρθυρο της εισόδου) και αποτελούσε τη χειμερινή κατοικία της οικογένειας Αλαμανέλλη με καταγωγή από την Αίγυπτο. Πληροφορίες για αρχιτέκτονα δεν υπάρχουν. Το διατηρητέο κτίριο είχε χρήση κατοικίας έως και το 1985. Έκτοτε έκλεισε και πουλήθηκε το 2002 στην ΤΕΔΚ Λέσβου. Έγιναν εργασίες αποκατάστασης και πλέον στεγάζει υπηρεσίες της ΤΕΔΚ.
Η ιδιοκτησία αρχικά ήταν μεγαλύτερη και περιελάμβανε την έκταση των σημερινών γειτονικών πολυκατοικιών προς τον Άγιο Θεράποντα, αλλά στη συνέχεια χωρίστηκε σε μικρότερα οικόπεδα τα οποία πουλήθηκαν. Το κτίριο δόθηκε προίκα στην Ευανθία Αλαμανέλλη-Κουρτζή και αφού πέθανε πέρασε στον Στρατή Αλαμανέλλη, τον ανιψιό της (πεθερό της Ρένας Αλαμανέλλη).
Η Ευανθία Αλαμανέλλη-Κουρτζή ήταν μία πολύ δυναμική γυναίκα της εποχής της με ισχυρή γνώμη και αποφασιστικότητα. Ήταν μία μεγαλόσωμη γυναίκα, με πυρόξανθα μαλλιά και πράσινα μάτια, όπως οι περισσότεροι Αλαμανέλληδες. Πέθανε σχεδόν στα 90 της χρόνια. Δεν έδινε ιδιαίτερη σημασία στα χρήματα και σπατάλησε μεγάλο μέρος της οικογενειακής περιουσίας. Ξόδευε για οτιδήποτε μπορούσε να θελήσει.
Το κτίριο αποτελείται από τρεις ορόφους και σοφίτα. Η σημαντικότερη διαφορά με τα περισσότερα αρχοντικά της πόλης είναι ότι δεν έχει υπόγειο, αλλά ισόγειο χαμηλού ύψους για τις βοηθητικές λειτουργίες. Εκεί βρίσκονταν το θολωτό λουτρό-χαμάμ της οικίας με έναν μικρό χώρο εισόδου, η καρβουναποθήκη, η κουζίνα, το πλυσταριό, ένα μικρό λουτρό και το σπουδαστήριο, όπου τα παιδιά της οικογένειας διδάσκονταν τρόπους καλής συμπεριφοράς και τα απασχολούσε το υπηρετικό προσωπικό, το «κρατητήρι», όπως το έλεγαν οι γονείς για εκφοβισμό.
Στον πρώτο όροφο ήταν το γραφείο, το καθημερινό δωμάτιο και οι κρεβατοκάμαρες. Στον δεύτερο όροφο ήταν το παιδικό δωμάτιο, το καπνιστήριο, ένα μαρμάρινο κρύο μπάνιο και το υπνοδωμάτιο της Ευανθίας Αλαμανέλλη, βαμμένο με έντονο κόκκινο.
Η σκάλα για τον όροφο είναι ένα από τα πιο εντυπωσιακά μέρη του κτιρίου. Στο τμήμα από τον δεύτερο όροφο προς τη σοφίτα υπάρχει ένα μικρό μπαλκονάκι στο οποίο τοποθετούταν η ορχήστρα όταν γίνονταν οι χοροί, καθώς οι χοροί γίνονταν στον δεύτερο όροφο και όχι στον πρώτο, όπως θα περίμενε κανείς.
Στη σοφίτα υπάρχει ένας μικρός χώρος με θέα προς τον Άγιο Θεράποντα. Από εκεί η Ευανθία Αλαμανέλλη παρακολουθούσε τις κηδείες που γίνονταν στην εκκλησία και οι γειτόνισσές την ζήλευαν γι’ αυτό το προτέρημα.
Κύριο χαρακτηριστικό της κατοικίας είναι η ύπαρξη ζωγραφικού διακόσμου στους τοίχους και στις οροφές του κτιρίου. Όταν έμενε η οικογένεια της Ρένας Αλαμανέλλη μέχρι και να μετακομίσει, οι οροφογραφίες και ο ζωγραφικός διάκοσμος των τοίχων ήταν βαμμένα από πάνω, δεν φαίνονταν. Ένα άλλο χαρακτηριστικό είναι το μεγάλο ύψος των ορόφων, το οποίο δυσκόλευε την θέρμανσή του.
Το κτίριο θερμαινόταν με σόμπες σε κάθε δωμάτιο, αλλά προφανώς δεν επαρκούσαν. Οι τελευταίοι κάτοικοί του ομολογούν ότι ήταν ένα πολύ κρύο κτίριο, το οποίο δεν μπορούσαν να ζεστάνουν με κανέναν τρόπο μόνοι τους. Όταν διατηρούσαν υπηρετικό προσωπικό, κάθε πρωί καθάριζε τις σόμπες, ανέβαζε ξύλα και κάρβουνα από την αποθήκη στο ισόγειο και άναβε όλες τις σόμπες, πράγμα που δεν μπορούσαν να κάνουν αυτοί.
Όσο λιγόστευαν οι κάτοικοί του περιορίζονταν οι όροφοι που χρησιμοποιούνταν. Στο τέλος χρησιμοποιούσαν το ισόγειο και τον πρώτο όροφο. Η οικογένεια πάντα είχε υπηρετικό προσωπικό, ακόμα και όταν λειτουργούσε ο ένας όροφος.
Η είσοδος του προσωπικού ήταν από την πίσω πλευρά του κτιρίου, όχι από την κεντρική. Το υπηρετικό προσωπικό φρόντιζε για τη θέρμανση του σπιτιού, το μαγείρεμα του φαγητού και όλες τις υπόλοιπες δουλειές. Τα ψώνια τα έφερναν στο σπίτι από τα μαγαζιά με παραγγελίες, δεν πήγαινε κάποιος να τα αγοράσει. Επίσης, το υπηρετικό προσωπικό φρόντιζε τα παιδιά.
Στην καθημερινότητά της η οικογένεια είχε ένα είδος πρωτόκολλου σχεδόν για τα πάντα. Ήταν συγκεκριμένες οι ώρες που έτρωγαν, οι θέσεις που κάθονταν, η σειρά που έβγαιναν τα φαγητά, κάθε δραστηριότητα. Οι δραστηριότητες των γυναικών επίσης γίνονταν στο σπίτι. Διδάσκονταν από δασκάλες Γαλλικά, Τούρκικα, ζωγραφική, κέντημα, τρόπους καλής συμπεριφοράς.
Το κτίριο εσωτερικά δεν δέχτηκε σημαντικές επεμβάσεις, ούτε αλλαγές στην αρχική διαρρύθμιση των χώρων, εκτός από δύο δωμάτια στον δεύτερο όροφο. Κάποιες τροποποιήσεις έγιναν το 1953 από τον πεθερό της Ρένας Αλαμανέλλη.
Μετέτρεψε το χαμάμ σε γκαράζ, ρίχνοντας έναν εσωτερικό τοίχο, μεταφέρθηκε η κουζίνα από το ισόγειο στον όροφο (εκεί που είναι τώρα οι τουαλέτες), το γραφείο στον πρώτο όροφο μετατράπηκε σε καθιστικό και πρόσθεσαν ένα τζάκι.
Τα περισσότερα έπιπλα της κατοικίας τα είχαν αγοράσει η Ευανθία με τον άντρα της από ταξίδια που έκαναν και κυρίως από την Κωνσταντινούπολη. Αφού πουλήθηκε το κτίριο τα έπιπλα μοιράστηκαν στην οικογένεια και κοσμούν τις νέες τους κατοικίες.
*Το πλούσιο υλικό καθώς και οι φωτογραφίες από το αρχοντικό Αλαμανέλλη αντλήθηκαν από το σάιτ της εθελοντικής ομάδας Open Lesvos, την οποία και ευχαριστούμε θερμά για την ευγενική παραχώρηση.
