Στο λιοπύρι του Αυγούστου, τότε που η γη μυρίζει ώριμο καρπό και η θάλασσα λαμπυρίζει σαν λαδομπογιά, γεννιέται μια από τις πιο ποιητικές παραδόσεις της ελληνικής γαστρονομίας: Οι λιαστές ντομάτες. Δεν είναι απλώς αποξηραμένες φέτες ενός λαχανικού· είναι μικρά ηλιοστάσια γεύσης, αποτυπώματα μιας εποχής που δεν έτρεχε, μα περίμενε. Περίμενε τον ήλιο, τον αέρα, το χρόνο.
Η ιστορία τους πάει πίσω, στα χρόνια που ο κόσμος φύλαγε το καλοκαίρι σε πήλινα κιούπια. Οι νοικοκυρές στα νησιά και την ενδοχώρα, μ’ ένα μαχαίρι και με πολλή αγάπη, έκοβαν τις ώριμες ντομάτες στη μέση, τις πασπάλιζαν με αλάτι και τις άπλωναν σε πανιά, πάνω σε ταράτσες, μαντριά, αυλές. Δεν υπήρχε βιασύνη. Το αλάτι τράβαγε τα υγρά, ο ήλιος τις έψηνε σιγά-σιγά, και σε λίγες μέρες, από τη σάρκα έμενε η ουσία – μια καραμελωμένη γλύκα, μια βαθιά, σχεδόν μυστικιστική νοστιμιά.
Η διαδικασία ήταν ιεροτελεστία. Τα παιδιά τις φύλαγαν από τις μύγες, οι γιαγιάδες τις γύριζαν ανάποδα, και η μυρωδιά που ανέβαινε στην ατμόσφαιρα ήταν υπόσχεση χειμωνιάτικου φαγητού. Έμπαιναν σε βαζάκια με ελαιόλαδο, ρίγανη και σκόρδο. Κάθε φορά που άνοιγες το βάζο, ήταν σαν να ξανάνοιγες τον Αύγουστο.
Σήμερα, οι λιαστές ντομάτες έχουν περάσει στα μοντέρνα τραπέζια, χωρίς να χάσουν την αυθεντικότητά τους. Χρησιμοποιούνται σε σαλάτες, με πλιγούρι ή κινόα, δίνουν βάθος σε ζυμαρικά, νοστιμιά σε πέστο και σκορπίζονται σαν μικροί ήλιοι πάνω σε πίτσες. Μπαίνουν σε αρτοσκευάσματα, φουρνιστά ή με βούτυρο, και σερβίρονται ως μεζές δίπλα σε ελιές και τυρί. Όμως ακόμα, η αληθινή μαγεία τους αποκαλύπτεται όταν τις δαγκώνεις μόνες τους. Εκεί, χωρίς φιοριτούρες, ακούς την ιστορία τους.
Γιατί η λιαστή ντομάτα δεν είναι μόδα, είναι μνήμη. Είναι το χαμόγελο της γιαγιάς που τις έστρωνε στον ήλιο, είναι η ξερολιθιά που τις προστάτευε απ’ τον βοριά, είναι τα χέρια που τις έβαζαν ευλαβικά στο λάδι. Είναι ελληνική, βαθιά ελληνική, όπως το φως και το θυμάρι.
Κι αν ποτέ σας ρωτήσουν τι σημαίνει “γεύση καλοκαιριού”, μη διστάσετε. Δώστε τους μία λιαστή ντομάτα. Κι ας την κρατήσουν στο στόμα τους, όπως κρατάς κάτι πολύτιμο αργά, με σεβασμό, με καρδιά.
Σαλάτα με λιαστές ντομάτες
Υλικά (για 2-4 άτομα)
- 1 σαλάτα ανάμεικτη (ρόκα, baby σπανάκι, λόλα ή ό,τι προτιμάτε)
- 8-10 λιαστές ντομάτες σε ελαιόλαδο, κομμένες σε λωρίδες
- 100 γρ. φέτα ή μοτσαρέλα (ή ακόμα και παρμεζάνα σε φλοίδες)
- 1/2 αγγουράκι σε λεπτές φέτες
- 1/2 κόκκινο κρεμμύδι (προαιρετικά), κομμένο σε λεπτές ροδέλες
- Λίγες ελιές Καλαμών ή πράσινες (προαιρετικά)
- 1 κουτ. σούπας κουκουνάρι (προαιρετικά, καβουρδισμένο)
Για τη βινεγκρέτ:
- 3 κουτ. σούπας ελαιόλαδο
- 1 κουτ. σούπας βαλσάμικο ξίδι ή ξίδι από λευκό κρασί
- 1 κουτ. γλυκού μουστάρδα (προαιρετικά)
- Αλάτι & φρεσκοτριμμένο πιπέρι
- Λίγη ρίγανη ή θυμάρι
Εκτέλεση
- Πλύνετε καλά τα λαχανικά και στεγνώστε τα.
- Σε μία σαλατιέρα βάλτε τη βάση (π.χ. ρόκα, σπανάκι).
- Προσθέστε τις λιαστές ντομάτες, τη φέτα ή το τυρί της επιλογής σας, το αγγουράκι, το κρεμμύδι και τις ελιές.
- Ανακατέψτε τα υλικά της βινεγκρέτ σε ένα μικρό μπολ και περιχύστε τη σαλάτα.
- Πασπαλίστε με κουκουνάρι και λίγη ρίγανη και σερβίρετε.
