του Παράσχου (Πάρη) Μανιάτη*
Το 2024 ήταν μια χρονιά γεμάτη ένταση, μεταβολές και προκλήσεις σε παγκόσμιο επίπεδο. Θα εξετάσουμε τα κυριότερα γεγονότα της χρονιάς, που εκτείνονται από πολιτικές και κοινωνικές εξελίξεις, μέχρι καταστροφικές περιβαλλοντικές επιπτώσεις που επηρέασαν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων. Ας δούμε, λοιπόν, αναλυτικά τα σημαντικότερα στιγμιότυπα που σημάδεψαν αυτή τη χρονιά.
- Πολιτικές και διπλωματικές εξελίξεις
Το 2024 χαρακτηρίστηκε από σημαντικές πολιτικές ανακατατάξεις. Στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι προεδρικές εκλογές έφεραν στο προσκήνιο νέα πρόσωπα και νέες πολιτικές προτεραιότητες, με έντονη έμφαση στην οικονομική ανασυγκρότηση και την κλιματική αλλαγή. Οι εκλογές σηματοδότησαν τη μετάβαση σε μια νέα κυβέρνηση που δίνει προτεραιότητα στη βιώσιμη ανάπτυξη και την ενεργειακή μετάβαση, με στόχο την μείωση των εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου. Νέες πολιτικές εισήχθησαν για την προώθηση της πράσινης ενέργειας και τη δημιουργία νέων θέσεων εργασίας στον τομέα της καθαρής τεχνολογίας.
Η ένταση μεταξύ της Ρωσίας και της Ουκρανίας συνεχίστηκε, παρά τις πολλές διπλωματικές προσπάθειες για κατάπαυση του πυρός. Οι μάχες στο ανατολικό μέτωπο δεν σταμάτησαν και εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες βρέθηκαν εκτοπισμένοι από τις εστίες τους. Η Ευρωπαϊκή Ένωση επενέβη ενεργά σε διπλωματικές διαπραγματεύσεις, προτείνοντας νέες κυρώσεις και μέτρα για την αντιμετώπιση της κρίσης, ενώ έστειλε ανθρωπιστική βοήθεια στους πληγέντες και υποστήριξε την υποδοχή προσφύγων στις γειτονικές χώρες.
Παράλληλα, στην Ασία, η Κίνα συνέχισε την επιρροή της στη Νοτιοανατολική Ασία, με μια σειρά από συμφωνίες που αφορούσαν τη συνεργασία στην τεχνολογία, το εμπόριο και την άμυνα. Οι οικονομικές σχέσεις με χώρες όπως το Βιετνάμ, η Μαλαισία και η Ινδονησία ενισχύθηκαν, ενώ η Κίνα επέκτεινε τις υποδομές της στο πλαίσιο του προγράμματος “Μία Ζώνη, Ένας Δρόμος”. Ταυτόχρονα, η Ινδία αντιμετώπισε εσωτερικές προκλήσεις με κοινωνικές διαδηλώσεις που αφορούσαν τις συνθήκες εργασίας, την αυξανόμενη ανισότητα και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Οι διαδηλώσεις έγιναν ιδιαίτερα έντονες στις μεγάλες πόλεις, με τους πολίτες να απαιτούν μεταρρυθμίσεις στις συνθήκες εργασίας και τη βελτίωση των υπηρεσιών υγείας και παιδείας. Παράλληλα, η Ινδία επεδίωκε να ενισχύσει τη θέση της ως παγκόσμια δύναμη, συνεχίζοντας τις προσπάθειες για ανάπτυξη της οικονομίας της και αύξηση της επιρροής της στη διεθνή σκηνή.
Ο πόλεμος στη Γάζα και η κλιμάκωση στη Μέση Ανατολή
Το 2024 σημαδεύτηκε από την αναζωπύρωση της σύγκρουσης στη Γάζα, με τον πόλεμο μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς να φέρνει νέα κύματα βίας και ανθρωπιστικής κρίσης. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις προκάλεσαν τον θάνατο χιλιάδων πολιτών, ενώ ο ΟΗΕ και άλλοι διεθνείς οργανισμοί απηύθυναν έκκληση για κατάπαυση του πυρός και αποστολή ανθρωπιστικής βοήθειας. Η κατάσταση επιδεινώθηκε περαιτέρω, καθώς η σύγκρουση εξαπλώθηκε στα βόρεια σύνορα του Ισραήλ με τον Λίβανο, όπου η ένταση με τη Χεζμπολάχ κατέληξε σε έναν ανοιχτό πόλεμο. Οι μάχες προκάλεσαν μαζικές εκτοπίσεις πληθυσμών και έθεσαν σε κίνδυνο τη σταθερότητα ολόκληρης της περιοχής.
Παγκόσμιες επιπτώσεις
Οι εξελίξεις στη Μέση Ανατολή είχαν άμεσες παγκόσμιες επιπτώσεις, με τις τιμές του πετρελαίου να εκτοξεύονται και τις γεωπολιτικές εντάσεις να αυξάνονται. Οι μεγάλες δυνάμεις προσπάθησαν να επηρεάσουν τις εξελίξεις μέσω διπλωματικών και στρατιωτικών παρεμβάσεων, γεγονός που αύξησε τον κίνδυνο ευρύτερων συγκρούσεων.
- Κοινωνικές και Οικονομικές Προκλήσεις
Η οικονομική κρίση αποτέλεσε σημαντικό ζήτημα για πολλές χώρες το 2024. Οι επιπτώσεις της πανδημίας του COVID-19, που ακόμη επηρέαζαν τις οικονομίες, σε συνδυασμό με την αύξηση των τιμών ενέργειας, οδήγησαν σε πληθωρισμό και οικονομική αστάθεια. Στην Ευρώπη, πολλές χώρες βρέθηκαν να αντιμετωπίζουν αυξήσεις στο κόστος ζωής και προσπάθησαν να εφαρμόσουν προγράμματα στήριξης για τις πιο ευάλωτες κοινωνικές ομάδες, όπως επιδοτήσεις στην ενέργεια και αύξηση των κατώτατων μισθών. Οι κυβερνήσεις αναζήτησαν νέες λύσεις για να αντιμετωπίσουν το φαινόμενο της “ενεργειακής φτώχειας”, που απειλεί εκατομμύρια οικογένειες.
Στη Λατινική Αμερική, κοινωνικές κινητοποιήσεις έγιναν με φόντο την ανισότητα και τη διαφθορά. Στη Χιλή, οι διαδηλωτές ζητούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας, πρόσβαση σε υγεία και παιδεία, καθώς και ριζικές μεταρρυθμίσεις για την καταπολέμηση της διαφθοράς. Στην Μπογκοτά και το Σαντιάγο, οι μαζικές διαδηλώσεις είχαν ως αποτέλεσμα σημαντικές πολιτικές πιέσεις και αλλαγές σε τοπικό επίπεδο, με τη διεξαγωγή δημοψηφισμάτων για την έγκριση νέων κοινωνικών πολιτικών. Στην Αφρική, οι οικονομικές ανισότητες οξύνθηκαν, με χώρες όπως η Νιγηρία να αντιμετωπίζουν σοβαρά ζητήματα ασφάλειας, που συνδέονταν με τη δράση ένοπλων ομάδων, και επισιτιστική κρίση που προκλήθηκε από τη δυσμενή οικονομική κατάσταση και τις κλιματικές αλλαγές. Η πείνα και η έλλειψη βασικών αγαθών απείλησαν τη ζωή εκατομμυρίων ανθρώπων, ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές.
- Περιβαλλοντικές καταστροφές και κλιματική κρίση
Το 2024 ήταν επίσης μια χρονιά που οι περιβαλλοντικές καταστροφές και η κλιματική αλλαγή απέκτησαν ακόμη μεγαλύτερη ένταση. Ο πλανήτης βίωσε ακραία καιρικά φαινόμενα που προκάλεσαν ανυπολόγιστες ζημιές και ανθρώπινες απώλειες. Στη Νότια Ασία, ένας ισχυρός τυφώνας έπληξε την Ινδονησία και τις Φιλιππίνες, προκαλώντας τον θάνατο χιλιάδων ανθρώπων, τον εκτοπισμό εκατοντάδων χιλιάδων, και μεγάλες καταστροφές στις υποδομές. Η ανθρωπιστική κρίση που ακολούθησε απαιτούσε άμεση διεθνή βοήθεια για την παροχή τροφίμων, νερού και φαρμάκων στους πληγέντες.
Στη Νότια Ευρώπη, η καλοκαιρινή περίοδος συνοδεύτηκε από παρατεταμένες πυρκαγιές που έπληξαν χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία και η Ισπανία. Οι πυρκαγιές κατέστρεψαν εκατοντάδες χιλιάδες στρέμματα δασικής γης, επηρεάζοντας τη βιοποικιλότητα και την ποιότητα του αέρα. Πολλές κοινότητες χρειάστηκε να εκκενωθούν, ενώ οι οικονομικές συνέπειες ήταν μεγάλες λόγω της απώλειας γεωργικών εκτάσεων και τουριστικών περιοχών. Οι ειδικοί τόνισαν ότι οι υψηλές θερμοκρασίες και η ξηρασία που επικράτησαν οφείλονταν στην κλιματική αλλαγή, και επεσήμαναν την ανάγκη για αυστηρότερα μέτρα πρόληψης και προστασίας των φυσικών πόρων.
Η Αρκτική συνέχισε να χάνει πάγο με ανησυχητικό ρυθμό, με την επιστημονική κοινότητα να εκφράζει έντονες ανησυχίες για τις συνέπειες της μείωσης των παγετώνων. Η αύξηση της στάθμης της θάλασσας απείλησε χαμηλού υψομέτρου περιοχές, όπως τα νησιά του Ειρηνικού και παράκτιες περιοχές στη Νοτιοανατολική Ασία, προκαλώντας ανησυχία για την επιβίωση των τοπικών κοινοτήτων και την ανάγκη μετεγκατάστασης μεγάλων πληθυσμών.
- Επιστημονικές και τεχνολογικές εξελίξεις
Παρά τις προκλήσεις, το 2024 ήταν επίσης μια χρονιά σημαντικών επιτευγμάτων στον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας. Η εξερεύνηση του διαστήματος σημείωσε σημαντική πρόοδο, με την επιτυχημένη αποστολή της NASA και της ESA στον Άρη. Η αποστολή αυτή είχε ως στόχο τη συλλογή δεδομένων για το περιβάλλον του Άρη και την εξερεύνηση πιθανών σημείων για τη δημιουργία ανθρώπινων αποικιών στο μέλλον. Οι επιστήμονες έκαναν σημαντικές ανακαλύψεις για τη γεωλογία και την ατμόσφαιρα του πλανήτη, ενισχύοντας την κατανόησή μας για τη δυνατότητα κατοίκησης άλλων πλανητών.
Παράλληλα, η Ινδία και η Κίνα συνέχισαν τις διαστημικές αποστολές τους, ενισχύοντας την παρουσία τους στον τομέα της διαστημικής τεχνολογίας. Η Ινδία εκτόξευσε νέα δορυφορικά συστήματα για την παρακολούθηση του κλίματος και τη βελτίωση της τηλεπικοινωνίας, ενώ η Κίνα εστίασε στην ανάπτυξη διαστημικών σταθμών και στη συνεργασία με άλλες χώρες για κοινές αποστολές.
Στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, οι εξελίξεις ήταν εξαιρετικά γρήγορες. Νέες εφαρμογές της τεχνητής νοημοσύνης βελτίωσαν τις υπηρεσίες υγείας, ιδιαίτερα στη διάγνωση ασθενειών και στη ρομποτική χειρουργική. Η αυτοματοποίηση της βιομηχανίας επεκτάθηκε, με αποτέλεσμα την αύξηση της παραγωγικότητας αλλά και ανησυχίες για την απασχόληση σε ορισμένους τομείς. Παράλληλα, υπήρχαν ανησυχίες για τις επιπτώσεις της τεχνητής νοημοσύνης στα προσωπικά δεδομένα και την ιδιωτικότητα των πολιτών, γεγονός που προκάλεσε την ανάγκη για νέες ρυθμίσεις και κανονισμούς ώστε να διασφαλιστεί η ασφαλής και υπεύθυνη χρήση της τεχνολογίας.
Η κατάσταση στη Συρία
Η κατάσταση στη Συρία έχει επιδεινωθεί δραματικά τις τελευταίες εβδομάδες, με την αναζωπύρωση των συγκρούσεων να προκαλεί σοβαρές ανθρωπιστικές και πολιτικές συνέπειες.
Στρατιωτικές Εξελίξεις
-Προέλαση Ανταρτών: Ένοπλες δυνάμεις υπό την ηγεσία της τζιχαντιστικής οργάνωσης Hayat Tahrir al-Sham (HTS) κατέλαβαν το μεγαλύτερο μέρος του Χαλεπίου, της δεύτερης μεγαλύτερης πόλης της Συρίας. Οι τζιχαντιστές του HTS, που υποστηρίζονται από το Κατάρ και την Τουρκία, προελαύνουν προς τις πόλεις Χάμα και Χομ.
Συμπέρασμα
Το 2024 ήταν μια χρονιά αντιθέσεων. Από τη μία πλευρά, υπήρχαν στιγμές προόδου και ελπίδας, κυρίως στον επιστημονικό και τεχνολογικό τομέα, που έδειχναν τις δυνατότητες της ανθρωπότητας για καινοτομία και εξερεύνηση. Από την άλλη, οι περιβαλλοντικές καταστροφές και οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες υπενθύμισαν την ανάγκη για συλλογική δράση και διεθνή συνεργασία. Οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει ο πλανήτης απαιτούν αποφασιστικές ενέργειες και συντονισμένη προσπάθεια για να διασφαλιστεί ένα καλύτερο μέλλον για όλους.
Είναι φανερό ότι ο κόσμος βρίσκεται σε μια κρίσιμη καμπή. Το πώς θα ανταποκριθούμε στις προκλήσεις του 2024 θα καθορίσει την πορεία του πλανήτη για τις επόμενες δεκαετίες. Η ανάγκη για βιώσιμη ανάπτυξη, διεθνή συνεργασία και την προστασία του περιβάλλοντος δεν ήταν ποτέ πιο επιτακτική, καθώς οι αποφάσεις που λαμβάνονται σήμερα θα καθορίσουν το μέλλον των επόμενων γενεών.
*Ο Παράσχος Μανιάτης είναι καθηγητής του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, κάτοχος 5 διδακτορικών διπλωμάτων από Σουηδικά και Αμερικανικά Πανεπιστήμια στους κλάδους: Logistics για Μηχανικούς, Μάνατζμεντ για Μηχανικούς, Οικονομικά & Χρηματοοικονομικά, Πολιτικές Επιστήμες & Δημόσιες Σχέσεις και Μαέστρος Μουσικής. Δίδαξε 41 χρόνια σε 9 δημόσια Πανεπιστήμια και 3 ιδιωτικά Πανεπιστήμια ανά τον κόσμο
