Η μυοκαρδίτιδα και η περικαρδίτιδα είναι φλεγμονώδεις ασθένειες της καρδιάς που μπορεί να εμφανιστούν μετά από λοιμώξεις ή ανοσολογικές ασθένειες. Ανάλογα με την πηγή, η συχνότητα εμφάνισης μυοκαρδίτιδας και περικαρδίτιδας στον Ευρωπαϊκό Οικονομικό Χώρο κυμαίνεται από 1 έως 10 στα 100.000 άτομα ετησίως. Τα συμπτώματα της μυοκαρδίτιδας και της περικαρδίτιδας μπορεί να ποικίλλουν, αλλά συχνά περιλαμβάνουν δύσπνοια, ισχυρό καρδιακό παλμό που μπορεί να είναι ακανόνιστος και πόνο στο στήθος. Οι καταστάσεις συνήθως βελτιώνονται μόνες τους ή με θεραπεία.
Ασθενείς που έχουν συμπτώματα, όπως δύσπνοια, έντονο καρδιακό παλμό που μπορεί να είναι ακανόνιστος και πόνο στο στήθος μετά τον εμβολιασμό θα πρέπει να συμβουλευτούν το γιατρό τους.
Η πραγματική έκταση της νόσου της μυοκαρδίτιδας στον πληθυσμό είναι άγνωστη, επειδή, σε αρκετές περιπτώσεις, η προσβολή του μυοκαρδίου είναι ασυμπτωματική. Οι ασθενείς με μυοκαρδίτιδα είναι συνήθως νέοι, ιδιαίτερα άνδρες, με μέση ηλικία τα 42 χρόνια.
Οι αιφνίδιοι θάνατοι των αθλητών οφείλονται, συνήθως, σε μυοκαρδίτιδα ή μυοκαρδιοπάθειες που δεν έχουν διαγνωσθεί. Τα αίτια της μυοκαρδίτιδας είναι συνήθως ιογενή (με συχνότερους ιούς τους εντεροϊούς, τον Coxsackie B, τους αδενοϊούς και τους παρβοϊούς).
Τρεις είναι οι κύριοι μηχανισμοί με τους οποίους μπορεί να προκληθεί μυοκαρδιακή βλάβη:
- Άμεση επίδραση του λοιμογόνου παράγοντα στο μυοκάρδιο
- Επίδραση τοξινών στο μυοκάρδιο (π.χ. διφθερίτιδα)
- Βλάβη του μυοκαρδίου, μέσω ανοσοβιολογικών μηχανισμών σε οξεία ή χρόνια φάση.
Η ιογενής προσβολή χαρακτηρίζεται από τρεις φάσεις:
- Η οξεία φάση, η οποία διαρκεί μερικές μέρες και κατά τη διάρκειά της ο ιός προκαλεί μυοκαρδιακή νέκρωση και ενεργοποίηση του αμυντικού μηχανισμού.
- Η δεύτερη φάση (υποξεία) της νόσου χαρακτηρίζεται από αυτοάνοσες αντιδράσεις (ενεργοποιώντας τα Τ λεμφοκύτταρα και τις κυτοκίνες). Η φάση αυτή διαρκεί μερικές εβδομάδες ή μήνες και δύναται να εξασθενίσει τη συστολική λειτουργία του μυοκαρδίου.
- Η τρίτη φάση (χρόνια) χαρακτηρίζεται από εμφάνιση διατατικής μυοκαρδιοπάθειας.
Τα συμπτώματα
- Πυρετός και πόνος στην περιοχή του στήθους
- Κόπωση που συνοδεύεται από μυϊκούς πόνους
- Ταχυκαρδία, αρρυθμία και σημεία καρδιακής ανεπάρκειας.
Όταν η μυοκαρδίτιδα εκδηλώνεται σαν έμφραγμα, συνήθως έχει πλήρη ύφεση. Όμως, όταν εκδηλώνεται σαν καρδιακή ανεπάρκεια, μόνο το 25% των ασθενών παρουσιάζουν βελτίωση και πλήρη αποκατάσταση της καρδιακής λειτουργίας.
- Πόνος στο στήθος
- Γρήγορος ή μη φυσιολογικός καρδιακός ρυθμός (αρρυθμία)
- Δύσπνοια, τόσο σε κατάσταση ηρεμίας όσο και σωματικής άσκησης
- Κατακράτηση υγρών με πρήξιμο στα πόδια, τους αστραγάλους και το πέλμα
- Κούραση
- Πόνοι στο σώμα
- Πόνος στις αρθρώσεις
- Πυρετός
- Πονόλαιμος
- Διάρροια
Μυοκαρδίτιδα σε παιδιά
Όταν τα παιδιά αναπτύσσουν μυοκαρδίτιδα, μπορεί να εκδηλώσουν τα εξής συμπτώματα:
- Λιποθυμία
- Δυσκολίες στην αναπνοή
- Ταχεία αναπνοή
- Γρήγορος ή μη φυσιολογικός καρδιακός ρυθμός (αρρυθμία).
Πότε πρέπει να δείτε έναν γιατρό
Επικοινωνήστε με τον γιατρό σας εάν έχετε συμπτώματα μυοκαρδίτιδας, ιδιαίτερα πόνο στο στήθος και δύσπνοια. Εάν είχατε λοίμωξη, για τα συμπτώματα ενημερώστε τον γιατρό σας αμέσως μόλις εμφανιστούν. Εάν έχετε σοβαρά συμπτώματα, μεταβείτε στα Επείγοντα νοσοκομείου ή ζητήστε ιατρική βοήθεια έκτακτης ανάγκης.
Μυτιληνιά παραδείγματα
Στη Μυτιλήνη έχουμε περίπτωση μικρού παιδιού το οποίο υπέστη καρδιακή ανεπάρκεια από μυοκαρδίτιδα χωρίς να το αντιληφθούν εγκαίρως οι γονείς. Το παιδάκι χωρίς ιδιαίτερα συμπτώματα είχε χτυπηθεί από μυοκαρδίτιδα, η οποία κατέστρεφε την καρδιά χωρίς αυτό να είναι ορατό στους γονείς, καθώς κάποια σημάδια κόπωσης περνούν καθημερινά απαρατήρητα στον καθένα μας. Τελικά το πρόβλημα στο παιδί εντοπίστηκε όταν η μητέρα του κατά τη διάρκεια του ύπνου αντιλήφθηκε την ταχύπνοια που είχε και απευθύνθηκαν σε γιατρό. Ήταν όμως ήδη αργά, η καρδιά είχε καταστραφεί, το μικρό παιδί υποβλήθηκε τελικά σε μεταμόσχευση που έγινε στην Ιταλία και σήμερα είναι καλά στην υγεία του. Αυτό το περιστατικό το σημειώνουμε απλά για να καταγράψουμε πόσο ύπουλα μπορεί να χτυπήσει η μυοκαρδίτιδα και πόσο τεράστιο μπορεί να είναι το μέγεθος αυτού του χτυπήματος με τα συμπτώματα να περνούν απαρατήρητα.
Σε μία δεύτερη περίπτωση, πριν από λίγα χρόνια ο πατέρας μεταφέρει το γιο με κρυολόγημα και πόνο στο στήθος στο Κέντρο Υγείας Μυτιλήνης. Η γιατρός βλέπει κάτι που δεν της αρέσει στο καρδιογράφημα και τους στέλνει για αιματολογικές εξετάσεις στο νοσοκομείο. Εκεί διαπιστώθηκε το πρόβλημα και το παιδί μεταφέρθηκε αμέσως στην Αθήνα, όπου παρέμεινε νοσηλευόμενο σε νοσοκομείο και μετά το εξιτήριο για 3 χρόνια είχε ιδιαίτερη προσοχή, καθώς η καρδιά του παρέμενε ακόμα ευάλωτη. Όπως είπαν οι γιατροί από την Αθήνα στον πατέρα – ο οποίος αποδείχθηκε ένας ήρωας για τη διάσωση του παιδιού του – αν ο ίδιος δεν επέμενε στο νοσοκομείο να γίνουν οι εξετάσεις (καθώς αρχικά το περιστατικό είχε υποεκτιμηθεί) στο παιδί του και το άφηνε για ένα βράδυ στη λογική ότι έχει κρυολόγημα, το παιδί, που είναι γιος γνωστού συνδικαλιστή της Μυτιλήνης, θα είχε πεθάνει μέσα σε λίγες ώρες.
Φυσικά οι παραπάνω αναφορές μας δεν γίνονται για να πανικοβάλλουν τους αναγνώστες, αλλά για να υπάρχει πάντα εγρήγορση και για τους γονείς για τα παιδιά τους και στους μεγαλύτερους σε ηλικία. Όταν κανείς είναι ενημερωμένος για όλες τις διαστάσεις της κάθε πάθησης έχει στα χέρια του τα όπλα για να αποφύγει τις συνέπειες.
Σε εποχές Covid-19
Η πανδημία του Covid-19, σύμφωνα με τα περιγραφόμενα των ειδικών της λοιμωξιολογίας και της επιδημιολογίας, φαίνεται να υποχωρεί χάρη στη λήψη αποτελεσματικών μέτρων προφύλαξης και στην ανάπτυξη της επιθυμητής ανοσοποιητικής υποστήριξης με την ευρεία εφαρμογή των εμβολιασμών, όπως και την ανάπτυξη φυσικής ανοσίας στην έκθεση μεταλλαγμένων στελεχών του ιού. Η αυξημένη θνησιμότητα που χαρακτήρισε τις αρχικές φάσεις εξάπλωσης του ιού ανά την υφήλιο οφείλεται στην ανάπτυξη αναπνευστικής και όχι μόνο ανεπάρκειας, στα πλαίσια ενός ταχέως εξελισσόμενου συνδρόμου πολυοργανικής ανεπάρκειας φλεγμονώδους αιτιολογίας.
Ο Καθηγητής Καρδιολογίας της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, Κωνσταντίνος Γκατζούλης, αναφέρει ότι όσον αφορά την καρδιά, μια σειρά δυσμενών επιπτώσεων παρατηρήθηκαν στα αγγεία, στο μυοκάρδιο και στο ηλεκτρικό σύστημα αυτής, οδηγώντας σε οξύ έμφραγμα, προχωρημένη καρδιακή ανεπάρκεια, ακόμα και αιφνίδιο καρδιακό θάνατο. Η περίπτωση της μυοκαρδίτιδας σε νοσήσαντες από Covid-19 ασθενείς εμφανίστηκε και σαν ξεχωριστή εκδήλωση της νόσησης ανεξάρτητα από την περίπτωση πολυοργανικής ανεπάρκειας που περιγράφηκε προηγούμενα. Η διάγνωση αυτής της απειλητικής για τη ζωή επιπλοκής Covid-19 στηρίζεται σε μια σειρά κλινικοεργαστηριακών παραμέτρων με σαφή διαγνωστική ακρίβεια. Όντας ως μεμονωμένη επιπλοκή νόσησης από Covid-19, η πλειονότητα των περιπτώσεων αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά. Εντούτοις οι μακροχρόνιες επιπτώσεις μιας τέτοιας επιπλοκής, δηλαδή της εμφάνισης μυοκαρδίτιδας από την νόσηση Covid-19 απαιτούν περιοδική παρακολούθηση για το ενδεχόμενο ανάπτυξης μιας μορφής καρδιακής ανεπάρκειας που χαρακτηρίζεται διατατική μυοκαρδιοπάθεια.
Η πιθανότητα να εμφανιστεί μια αντίστοιχη μορφή μυοκαρδίτιδας σε υγιή άτομα του πληθυσμού που έχουν εμβολιαστεί είναι εξαιρετικά χαμηλή, αλλά όχι ανύπαρκτη. Το αισιόδοξο σε αυτό το ενδεχόμενο είναι ότι αντίθετα με την κλινική μυοκαρδίτιδα που εμφανίζεται στη νόσηση, η εμφάνιση μυοκαρδίτιδας μετά τον εμβολιασμό είναι καλοήθους πρόγνωσης και αντιμετωπίζεται αποτελεσματικά ακόμη και αν χρειαστεί βραχυχρόνια νοσηλεία. Από ετών υποψιαζόμαστε ότι ένα ικανό ποσοστό των αποκαλούμενων αγνώστου αιτιολογίας ή ιδιοπαθών υπερκοιλιακών ή κοιλιακών αρρυθμιών οφείλεται σε μη αναγνωρισμένα επεισόδια ασυμπτωματικής μυοκαρδίτιδας λόγω κάποιας ιογενούς ή μικροβιακής λοίμωξης στο παρελθόν.
Είναι γεγονός ότι η εμφάνιση τέτοιων αρρυθμιών στο γενικό πληθυσμό ιδιαίτερα νεαρών συνανθρώπων μας εγείρει ανησυχίες για τη μακροχρόνια πρόγνωση αυτών. Εδώ θα πρέπει να αναφερθεί ότι σήμερα είμαστε στη θέση να εντοπίσουμε εκείνους τους λίγους ασθενείς με τέτοιες αρρυθμίες που διατρέχουν κίνδυνο όταν εφαρμοστεί μια εμπεριστατωμένη αξιολόγηση αυτών, λαμβάνοντας υπόψη αναίμακτες εξετάσεις και δεδομένα από το ιστορικό, το ηλεκτροκαρδιογράφημα, το υπερηχοκαρδιογράφημα, ή ακόμη και τη μαγνητική τομογραφία καρδιάς, σε ελάχιστες δε περιπτώσεις καταφεύγοντας σε επεμβατικές εξεταστικές μεθόδους στο ηλεκτροφυσιολογικό εργαστήριο.
