Αν και ο μήνας Μάιος έχει καθιερωθεί ως ο μήνας ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης για την πρόληψη του καρκίνου του δέρματος, ο φετινός Μάιος λόγω των Εθνικών εκλογών, μας βρίσκει να αναλωνόμαστε ως πολίτες περισσότερο στα θέματα της πολιτικής και λιγότερο στα θέματα της υγείας. Ως μήνας πρόληψης του καρκίνου του δέρματος ο Μάιος λέγεται και Δερμάιος από την Ελληνική Δερματολογική και Αφροδισιολογική Εταιρεία, η οποία προσπαθεί σε κεντρικό επίπεδο να ευαισθητοποιήσει. Δυστυχώς όμως απουσιάζουν οι κατά τόπους δράσεις από τους υγειονομικούς φορείς, είτε πρόκειται για τους δερματολόγους που δεν έχουν κάποιον φορέα δικό τους στη Λέσβο και εκπροσωπούνται από τον Ιατρικό Σύλλογο, είτε από το νοσοκομείο και τα Κέντρα Υγείας που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν τα προβλήματα της καθημερινότητας λόγω των ελλείψεων σε προσωπικό.
Υπ’ αυτήν την έννοια ο… σώζων εαυτόν σωθήτω, ο καθένας καλείται από μόνος του όχι μόνο το Μάιο, αλλά κάθε μήνα να κάνει τον αυτοέλεγχό του και για οτιδήποτε πάνω στο δέρμα του δεν του αρέσει να απευθύνεται στους ειδικούς, είτε πρόκειται για δερματολόγο, είτε για χειρουργό, κατά το… κάλλιο γαϊδουρόδενε παρά γαϊδουρογύρευε.
Θυμόμαστε τον Νίκο Ράλλη ως Διευθυντή της Χειρουργικής Κλινικής στο νοσοκομείο Μυτιλήνης στο παρελθόν να μας μιλάει για τον καρκίνο το δέρματος πόσο γρήγορα μπορεί να εξαπλωθεί και να δώσει μεταστάσεις. Ο ίδιος μάλιστα τη δεκαετία του ‘90 ως νέος γιατρός θυμόταν μέχρι τη συνταξιοδότησή του ένα περιστατικό που τον είχε σημαδέψει, όταν είχε σπεύσει ένας γονέας να δείξει μία μεγάλη ελιά που είχε στο πόδι ο γιος του 17 χρονών, που ήταν προχωρημένος καρκίνος του δέρματος και ήταν αργά τότε για τη διάσωση του νεαρού, ο οποίος παραπέμφθηκε άμεσα στο νοσοκομείο Ανδρέας Συγγρός, αλλά πέθανε. Και αυτό σε μία περίοδο τη δεκαετία του ‘90 που ο ήλιος σε καμία περίπτωση δεν είχε τα σημερινά «δόντια». Σήμερα αν βγάλει κανείς καλοκαίρι το χέρι του στο παράθυρο του αυτοκινήτου οδηγώντας και ξεχαστεί, θα υποστεί έστω ένα μικρό έγκαυμα.
Πρόληψη
Σύμφωνα με την Ελληνική Δερματολογική Εταιρεία, τις τελευταίες δεκαετίες έχει εντατικοποιηθεί η συζήτηση και το ενδιαφέρον, τόσο των επιστημόνων όσο και του κοινού, σχετικά με τα θέματα που αφορούν τον καρκίνο του δέρματος.
Η αυξανόμενη επίπτωση του καρκίνου του δέρματος είναι αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, ο κυριότερος εκ των οποίων είναι η βλαπτική δράση της ηλιακής ακτινοβολίας.
Ο ήλιος αν και συμβάλλει σημαντικά στη διατήρηση της υγείας μας, κυρίως μέσω της συμμετοχής του στο μεταβολισμό της βιταμίνης D, έχει βλαβερή δράση λόγω της υπεριώδους ακτινοβολίας για καρκινογένεση.
Όπως σε όλες τις δραστηριότητές, έτσι και στην περίπτωση της έκθεσης στον ήλιο είναι σημαντικό να ακολουθήσουμε τον κανόνα του “παν μέτρον άριστον”. Η ηλιακή έκθεση με μια λογική διαχείριση γίνεται ωφέλιμη, ενώ καθίσταται βλαβερή όταν δεν υπάρχει μέτρο. Για την επαρκή σύνθεση της βιταμίνης D έχει αποδειχθεί ότι αρκούν 2-3 ηλιοεκθέσεις την εβδομάδα, διάρκειας περίπου 20 λεπτών κατά τους μήνες Απρίλιο ως Σεπτέμβριο. Ωστόσο, για τις ηλιόλουστες νότιες χώρες, όπως η Ελλάδα, η καθημερινή επαφή με τον ήλιο ακόμα και τους χειμερινούς μήνες, είναι υπεραρκετή για την επαρκή σύνθεση βιταμίνης D.
Η υπερβολική έκθεση στον ήλιο είναι επικίνδυνη και μπορεί να προκαλέσει ανεπανόρθωτες βλάβες στο δέρμα. Κάποιες από αυτές, όπως το ηλιακό έγκαυμα, είναι οξείες και παροδικές. Παρότι όμως ένα έγκαυμα υποχωρεί σχετικά γρήγορα, αφήνει ανεξίτηλο «στίγμα» πάνω στα κύτταρα της επιδερμίδας, τα οποία καθίστανται σταδιακά όλο και πιο ευάλωτα στην ανάπτυξη δερματικού καρκίνου. Μιλώντας για το έγκαυμα, θα πρέπει να υπογραμμίσουμε πως οι βλαβερές του συνέπειες είναι σημαντικά μεγαλύτερες στο ευαίσθητο δέρμα των βρεφών και των παιδιών, για τα οποία θα πρέπει να λαμβάνουμε ιδιαίτερα αυξημένα μέτρα ηλιοπροστασίας.
Υπάρχουν δύο είδη υπεριώδους ακτινοβολίας που εμπεριέχονται μέσα στο φάσμα του ηλιακού φωτός, η υπεριώδης ακτινοβολία Α (UVA) και η υπεριώδης ακτινοβολία Β (UVB). Η UVA διεισδύει βαθύτερα στο δέρμα, καταστρέφοντας κυρίως το μέσο χόριο. Στη θέση αυτή βρίσκονται οι κολλαγόνες και ελαστικές ίνες του δέρματος που είναι υπεύθυνες για την ελαστικότητα, τη ζωντάνια και τη σφριγηλότητά του.
Κατά συνέπεια η καταστροφή τους από τη δράση της UVA οδηγεί κυρίως σε πρώιμη γήρανση, με παρουσία χαλάρωσης και ρυτίδων. Από την άλλη μεριά, η UVB απορροφάται από τις επιφανειακές στιβάδες της επιδερμίδας και είναι υπεύθυνη για το καλοκαιρινό «μαύρισμα», αλλά και για το ηλιακό έγκαυμα. Τόσο η UVA, όσο και η UVB συμμετέχουν στη διαδικασία της καρκινογένεσης. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε πως παρότι το καλοκαιρινό “μαύρισμα” προστατεύει από το ηλιακό έγκαυμα, δεν παρέχει καμιά προστασία εναντίον της καρκινογόνου δράσης της υπεριώδους ακτινοβολίας.
Προστασία
- Απoφύγετε την έκθεση στον ήλιο, ιδιαίτερα τις «επικίνδυνες» ώρες της ημέρας. Μεταξύ 11:00 και 15:00 ο ήλιος είναι πιο δυνατός και επομένως και πιο βλαβερός. Αν παρόλα αυτά τυχαίνει τις ώρες αυτές να βρίσκεστε σε εξωτερικό χώρο, παραμείνετε σε σκιερό μέρος, όπως ομπρέλες, δέντρα ή στέγαστρα που παρέχουν ικανή ηλιοπροστασία.
- Χρησιμοποιείστε κατάλληλο ρουχισμό και αξεσουάρ, όπως γυαλιά ηλίου, πλατύγυρο καπέλο και χαλαρά ρούχα, τα οποία ιδανικό θα ήταν να έχουν μακριά μανίκια.
- Χρησιμοποιείστε υψηλού δείκτη, ευρέως φάσματος, φαρμακευτικά αντηλιακά που παρέχουν προστασία τόσο για τη UVA, όσο και για τη UVB. Ο δείκτης SPF πρέπει να είναι 30 ή υψηλότερος.
Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται όταν είμαστε κοντά σε νερό, χιόνι ή αμμουδιά, καθώς αυτές οι συνθήκες αυξάνουν τον κίνδυνο εγκαύματος.
- Το αντηλιακό δεν αποτελεί “άλλοθι” για να βγαίνουμε στον ήλιο περισσότερο.
- Αποφύγετε τη χρήση θαλάμων τεχνητού μαυρίσματος (solarium). Πλην της αύξησης του κινδύνου εμφάνισης καρκίνου δέρματος, το solarium έχει αποδειχθεί ότι προκαλεί και πρόωρη γήρανση.
- Εάν επιθυμείτε να φαίνεστε μαυρισμένος, προτιμήστε ένα προϊόν αυτομαυρίσματος (self-tanning). Ωστόσο, θα πρέπει να συνεχίσετε να χρησιμοποιείτε αντηλιακό.
- Ζητήστε από το δερματολόγο σας να σας καθοδηγήσει για το πόσο συχνά θα πρέπει να εξετάζεστε, ανάλογα με τους παράγοντες κινδύνου που έχετε για καρκίνο δέρματος. Μερικά παραδείγματα ανθρώπων σε υψηλότερο κίνδυνο για καρκίνο του δέρματος, είναι άτομα με πολλές ελιές, με ανοιχτό χρώμα δέρματος, ματιών και μαλλιών, με ατομικό ή οικογενειακό ιστορικό καρκίνου δέρματος, καθώς και άτομα που δουλεύουν σε εξωτερικούς χώρους.
- Εξασκηθείτε στην αυτοεξέταση, προκειμένου να ανιχνεύσετε νωρίς έναν πιθανό καρκίνο του δέρματος. Επισκεφθείτε τον ειδικό δερματολόγο αν εντοπίσετε κάτι που δεν προϋπήρχε στο δέρμα σας, ή προϋπήρχε και μεγαλώνει γρήγορα, ή αλλάζει, ή σας φέρνει συμπτώματα, όπως φαγούρα, πόνο ή αιμορραγία.
Η σωστή χρήση του αντηλιακού
- Επαλείψτε το αντηλιακό 15 λεπτά πριν εκτεθείτε στον ήλιο, ακόμα και τους χειμερινούς μήνες, ή τις συννεφιασμένες ημέρες.
- Απλώστε αρκετή ποσότητα κρέμας. Για το πρόσωπο, τα χέρια, τον αυχένα και το λαιμό χρειάζεται ποσότητα περίπου ίση με 2 κουταλάκια του γλυκού, ενώ για ολόκληρο το σώμα ποσότητα ενός ποτηριού για σφηνάκι.
- Μην ξεχνάτε περιοχές, όπως τα αυτιά, τα χείλη, το στέρνο, τον αυχένα και τα άκρα χέρια.
- Ανανεώστε τακτικά το αντηλιακό, ιδιαίτερα αν παραμένετε σε εξωτερικό χώρο. Επάλειψη κάθε δύο ώρες είναι συνήθως αρκετή.
- Στα παιδιά η ανανέωση του αντηλιακού θα πρέπει να γίνεται συχνότερα.
Ήλιος και παιδί
Έχει αποδειχθεί πως τα σοβαρά ηλιακά εγκαύματα κατά την παιδική και εφηβική ηλικία αποτελούν σοβαρούς παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση μελανώματος κατά την ενήλικη ζωή.
Εκπαιδεύουμε το παιδί να προστατεύεται κατά την έκθεσή του στον ήλιο, ώστε να εκμεταλλεύεται μόνο τα μοναδικά θετικά οφέλη του ήλιου.
Η έκθεση ενός μικρού σημείου του δέρματος (μια περιοχή ίση με μια παλάμη) στον ήλιο χωρίς αντηλιακό για 20-30 λεπτά επαρκεί για να συντεθεί βιταμίνη D.
- Προστατεύουμε το δέρμα του παιδιού με την εφαρμογή και ανανέωση του αντηλιακού, ιδιαίτερα κατά την παραμονή στην παραλία.
- Χρησιμοποιούμε κατάλληλο αντηλιακό για την παιδική ηλικία.
- Φοράμε γυαλιά ηλίου στο παιδί και το προτρέπουμε να παίζει σε σκιερά μέρη.
- Αποφεύγουμε την έκθεση του παιδιού στον ήλιο κατά τις μεσημβρινές ώρες (12:00-16:00).
- Αποφεύγουμε την έκθεση των βρεφών στον ήλιο. Συστήνεται ιδανικά η απευθείας έκθεση μετά τον 1ο χρόνο ζωής.
