Φάρμακα

Του Αθανάσιου Γκουλιάμα,
Ιατρού Γενικής Ιατρικής

Η φαρμακευτική αγωγή είναι η τελική πράξη του ιατρού για τη θεραπεία,  για την πρόληψη νοσημάτων, όπως επίσης και για την ανακούφιση από διάφορα συμπτώματα. Όμως, από την άλλη μπορεί να κρύβει και κάποιους κινδύνους για τους ασθενείς.

Τα φάρμακα μπορούν να θεραπεύσουν, αλλά μπορεί να εξελιχθούν και σε απειλή για την υγεία μας, ιδίως όταν χρειαστεί να λαμβάνονται πολλά ταυτόχρονα. Είναι χαρακτηριστικό, μάλιστα, ότι πολύ μεγάλος αριθμός ανθρώπων επισκέπτεται τα ιατρεία επειγόντων περιστατικών των νοσοκομείων εξαιτίας προβλημάτων από φαρμακευτική αγωγή.

Ο κίνδυνος αυτός είναι ιδιαίτερα αυξημένος στις μεγάλες ηλικίες, όχι μόνο λόγω της γήρανσης των ιστών, αλλά και εξαιτίας του μεγάλου αριθμού φαρμάκων. Κατά μέσο όρο ένας ηλικιωμένος παίρνει 4 έως 5 φάρμακα ημερησίως με συνταγή από ιατρό και 1 – 2 από μόνος του.

Πολλές από τις ανεπιθύμητες δράσεις των φαρμάκων οφείλονται στις μεταξύ τους αλληλεπιδράσεις. Έτσι, όσο περισσότερα φάρμακα παίρνει κάποιος τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα ανεπιθύμητης αντίδρασης. Η συχνότητα ανεπιθύμητης αντίδρασης αυξάνεται από 6% σε αυτούς που παίρνουν δύο (2) φάρμακα ημερησίως έως 50% σε ημερήσια λήψη πέντε (5) φαρμάκων.

Βέβαια και οι γιατροί όχι σπάνια συμβάλλουν άθελά τους στην πολυφαρμακία. Πολλές φορές μια εκδήλωση ανεπιθύμητης ενέργειας φαρμάκου αναγνωρίζεται εσφαλμένα από τον γιατρό ως νέα νόσος. Έτσι, αντί να διακοπεί το υπεύθυνο φάρμακο, συνταγογραφείται επιπλέον και νέο φάρμακο με αποτέλεσμα να επιδεινώνεται το πρόβλημα.

Επίσης, αν ο κάθε γιατρός που ο ασθενής επισκέπτεται (π.χ. ορθοπεδικός, παθολόγος, γυναικολόγος) δεν απαριθμήσει ένα προς ένα τα φάρμακα του ασθενούς (τα οποία όχι σπάνια γεμίζουν μία σακούλα) τότε είναι πολύ πιθανό να συνταγογραφήσει κάτι που θα αλληλεπιδράσει με τα ήδη υπάρχοντα.

Και σ’ αυτό ακριβώς το σημείο είναι που έρχεται η ευθύνη αλλά και η υπευθυνότητα του ίδιου πλέον του ασθενούς. Δηλαδή κατά πόσο είναι διατεθειμένος να συμβάλλει και ο ίδιος (μαζί με τον ιατρό του) στην ορθή και ασφαλή λήψη των φαρμάκων του, εξασφαλίζοντας αφενός τη θεραπεία του, και διασφαλίζοντας αφετέρου την υπάρχουσα υγεία του.

Τελικά είναι τόσο δύσκολο στο να πάρει κανείς σωστά τα φάρμακά του;

Εύκολη απάντηση θα μπορούσε να πει κάποιος… Οι οδηγίες είναι γραμμένες μέσα στο κουτί των φαρμάκων… Απλά ακολούθησέ τις…

Αυτό είναι αλήθεια, όμως υπάρχει κάτι πολύ περισσότερο και πιο σημαντικό για την ασφαλή λήψη και ταυτόχρονα δραστική χρήση των φαρμάκων από ό,τι αναφέρεται πάνω σε ένα έντυπο.

Και αυτό έγκειται στο γεγονός ότι χορηγούνται πολλά φάρμακα, σωτήρια μεν, αλλά με διάφορες αλληλεπιδράσεις και ανεπιθύμητες παρενέργειες.

Έτσι είναι πάρα πολύ σημαντικό να αναφέρετε στο γιατρό σας κάθε φάρμακο που σας έχει μέχρι τώρα συνταγογραφηθεί από οποιονδήποτε γιατρό, αλλά και κάθε φάρμακο που από μόνοι σας λαμβάνετε για κάποιο λόγο, όπως π.χ. ασπιρίνη ή αντιόξινα.

Τι πρέπει όμως να έχουμε υπ’ όψιν  για να έχουμε το καλύτερο αποτέλεσμα από τα φάρμακα που λαμβάνουμε, με τη μέγιστη δυνατή ασφάλεια κατά τη χρήση τους;

Βασικότερο όλων είναι να γνωρίζετε τι μπορεί και τι δεν μπορεί να κάνει το φάρμακο που παίρνετε, με άλλα λόγια για ποιον ακριβώς λόγο το παίρνετε και ακόμη αν υπάρχουν κάποιες συγκεκριμένες ώρες ή και τρόποι για την λήψη του φαρμάκου αυτού. Είναι αξιοσημείωτο ότι πολλοί ασθενείς δεν γνωρίζουν τον ακριβή λόγο, αλλά και την ακριβή δοσολογία κάποιου φαρμάκου που λαμβάνουν  παρόλο που οι ίδιοι το επιδεικνύουν στον ιατρό τους!!!!

Και επειδή η καλύτερη πηγή για να αντλήσετε όλες αυτές τις πληροφορίες είναι αναμφίβολα ο γιατρός σας, πριν φύγετε από το γραφείο του βεβαιωθείτε ότι μπορείτε να δώσετε απαντήσεις σε κάθε μια από τις παρακάτω ερωτήσεις που ταιριάζουν στην περίπτωσή σας ανάλογα με την αγωγή που ακολουθείτε.

• Σε πόσο χρόνο θα αρχίσει να ενεργεί το φάρμακο; (υπάρχουν φάρμακα που δρουν σχεδόν αμέσως μετά από λίγα λεπτά και άλλα που θα δώσουν τα πρώτα αποτελέσματα μετά από πολλές ημέρες ή και μήνες ακόμη)
• Πώς θα μπορέσω να αναγνωρίσω μια αλλεργική αντίδραση που πιθανόν οφείλεται στο φάρμακο;
• Τι παρενέργειες μπορώ να περιμένω από το φάρμακο και πόσο σύντομα; Σε περίπτωση που εμφανισθούν πρέπει να τις αναφέρω ή τι να κάνω με το φάρμακο;
• Υπάρχει κάποια συγκεκριμένη ώρα της ημέρας που είναι καλύτερα να παίρνω το φάρμακο και ποια; (υπάρχουν φάρμακα που πρέπει να λαμβάνονται μόνο πρωί ή άλλα μόνο βράδυ γιατί σε διαφορετική περίπτωση δύναται να μειωθεί η αποτελεσματικότητά τους ή ακόμη και να πολλαπλασιασθούν οι παρενέργειές τους)
• Πρέπει να το παίρνω πριν ή μετά το φαγητό; (υπάρχουν φάρμακα που ενοχλούν το στομάχι όταν αυτό είναι κενό π.χ. τα αντιφλεγμονώδη και άλλα που αδρανοποιούνται ή χάνουν μέρος της δραστικότητάς τους όταν λαμβάνονται με την τροφή, όπως συμβαίνει με τα περισσότερα αντιβιοτικά)
• Μήπως πρέπει να αποφύγω την ταυτόχρονη λήψη του φαρμάκου με κάποιο συγκεκριμένο είδος φαγητού ή ποτό; (π.χ. οινόπνευμα και αντιβιοτικά ή ηρεμιστικά)
• Τι πρέπει να κάνω αν ξεχάσω κάποια δόση; (μήπως πρέπει να την πάρω έστω και καθυστερημένα ή μήπως πρέπει να την αγνοήσω;)
• Μήπως πρέπει να αποφύγω τον ήλιο ή κάποιες άλλες δραστηριότητες όταν παίρνω το φάρμακο; (υπάρχουν φάρμακα όπως π.χ οι κινολόνες που όταν λαμβάνονται από άτομο που εκτίθεται στον ήλιο μπορεί να προκαλέσουν σημαντικά προβλήματα λόγω φωτοευαισθησίας)
• Μπορώ να συνεχίσω να παίρνω άλλα φάρμακα για άλλους λόγους ενώ παίρνω το συγκεκριμένο και, αν είναι έτσι, μπορώ να τα παίρνω όλα μαζί; (υπάρχουν φάρμακα που η λήψη τους πρέπει να απέχει χρονικά από την λήψη άλλου φαρμάκου γιατί η ταυτόχρονη ή η χρονικά κοντινή λήψη τους προκαλεί την αδρανοποίησή τους, όπως π.χ. μαγνήσιο με ασβέστιο)
• Πόσο καιρό πρέπει να παίρνω το φάρμακο; (θα το παίρνω συνέχεια ή θα το σταματήσω όταν τελειώσει το κουτί ή τα κουτιά που έγραψε ο γιατρός ή μήπως όταν αισθανθώ καλύτερα;).

Συνοψίζοντας υπάρχουν κάποιοι γενικοί κανόνες λήψεως φαρμάκων  τους οποίους αν τους ακολουθήσουμε θα αποκομίσουμε το βέλτιστο θεραπευτικό αποτέλεσμα, αλλά και θα διασφαλίσουμε την υγεία μας.

• Πριν την λήψη του φαρμάκου πιείτε λίγο νερό για να υγρανθεί ο οισοφάγος και να διευκολυνθεί η κατάποσή του.
• Ανακινείστε προσεκτικά όλα τα φάρμακα που ευρίσκονται σε υγρή μορφή πριν από κάθε χρήση.
• Χρησιμοποιείτε για την λήψη των παραπάνω φαρμάκων διαμετρική μεζούρα ή το ειδικό δοσομετρικό κοχλιάριο που περιέχεται στην συσκευασία ή και μια απλή σύριγγα των 10 cc (χωρίς την βελόνα βέβαια) και όχι τα κουτάλια της κουζίνας είτε είναι της σούπας, είτε του γλυκού.
• Εάν παίρνετε διαφορετικά φάρμακα σε διαφορετικές ώρες θα ήταν πολύ χρήσιμο να δημιουργήσετε μια λίστα φαρμάκων για να ελέγχετε την λήψη τους και να μην μπερδεύεστε.
• Διατηρείτε τα φάρμακα (χάπια) μέσα στα αυθεντικά κουτιά τους για να αποφύγετε λάθη που μπορεί να γίνουν αν διαφορετικά φάρμακα περιέχονται σε διαφορετικά κουτιά.
• Τοποθετείτε τα φάρμακα σε σημεία και χώρους που δεν μπορούν να φθάσουν τα παιδιά, που δεν εκτίθενται στον ήλιο, στον πάγο, στην υγρασία και μακριά από συσκευές που παράγουν θερμότητα.
• Μην σταματήσετε να παίρνετε ένα φάρμακο ή να αυξήσετε την δόση του χωρίς να συμβουλευθείτε τον γιατρό σας.
• Μην αναμιγνύετε χάπια ή κάψουλες μέσα στο φαγητό σας χωρίς να ρωτήσετε τον γιατρό σας.
• Μην πίνετε αλκοόλ ενώ παίρνετε φάρμακα.
• Συμβουλευθείτε τον γιατρό σας πριν πάρετε οποιοδήποτε φάρμακο εάν είστε έγκυος, αν σχεδιάζετε να μείνετε έγκυος ή αν θηλάζετε.

ΜΗΝ ΞΕΧΝΑΤΕ !! Φάρμακο και φαρμάκι διαφέρουν στον τόνο. Για τον λόγο αυτό παίρνουμε φάρμακα μόνο όταν μας το συστήσει ο γιατρός μας – και όχι ο μπακάλης της γειτονιάς ή η γειτόνισσα – και πάντοτε σύμφωνα με τις οδηγίες που αυτός μας έχει δώσει.                                 

Και κάτι ακόμη… Όπως είναι λάθος να παίρνει κάποιος φάρμακα χωρίς να τα χρειάζεται, εξίσου σημαντικό  λάθος είναι να μην παίρνει τα φάρμακα που του έχει συστήσει ο γιατρός του και προφανώς τα χρειάζεται.