Ένας χρόνος συμπληρώνεται σήμερα από την ολοκληρωτική καταστροφή του ΚΥΤ στη Μόρια, μετά τη μεγάλη φωτιά της 8ης Σεπτεμβρίου του 2020, αλλά και εκείνη που ακολούθησε την επόμενη μέρα για να κάψει ό,τι μπορεί να είχε σωθεί, ευτυχώς χωρίς να θρηνήσουμε ούτε ένα θύμα. Μετά την πυρκαγιά επικράτησε το απόλυτο χάος με χιλιάδες πρόσφυγες και μετανάστες να ξεχύνονται στους δρόμους και στα βουνά για να σωθούν και να βρουν καταφύγιο, πολλοί από τους οποίους με κατεύθυνση την πόλη της Μυτιλήνης.
Χάος, που κράτησε για αρκετά εικοσιτετράωρα μέχρι τη δρομολόγηση της προσωρινής και υπάρχουσας ακόμη και σήμερα λύσης του ΚΥΤ στο Μαυροβούνι. Στον ένα χρόνο, που μεσολάβησε από τότε αρκετά έχουν συμβεί στο πεδίο του μεταναστευτικού, αλλά στην πραγματικότητα λίγα έχουν αλλάξει, ίσως γιατί χάθηκε μια τεράστια ευκαιρία να ακολουθηθεί μια διαφορετική προσέγγιση.
Η κατάσταση τότε
Ποια ήταν, όμως, η κατάσταση που επικρατούσε στο ΚΥΤ της Μόριας λίγη ώρα πριν ξεσπάσει η καταστροφική φωτιά; Στη δομή και πέριξ αυτής σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία (για την ορθότητα των οποίων πολλοί αμφέβαλαν) ζούσαν υπό άθλιες συνθήκες περισσότεροι από 12.700 άνθρωποι, διαμορφώνοντας μια παραγκούπολη. Αναφερόμαστε σε έναν αριθμό τετραπλάσιο σχεδόν από την χωρητικότητα του ΚΥΤ που ήταν λίγο μικρότερη από 3.000 άτομα. Και αυτή ήταν… η καλή εικόνα, γιατί μόλις λίγους μήνες πριν, τότε που το προσφυγικό ζούσε τη μεγάλη έξαρσή του, ο πληθυσμός που επιβίωνε ουσιαστικά στη ζούγκλα της Μόριας πλησίαζε (αν δεν ξεπερνούσε κιόλας) τις 20.000 άτομα.
Όπως ήταν φυσικό, κάθε μικρή ή λίγο μεγαλύτερη πυρκαγιά στο ΚΥΤ της Μόριας γεννούσε την ανησυχία ότι αυτή μπορεί να ήταν καταστροφική και να αποβεί μοιραία ακόμη και για ανθρώπινες ζωές με θύματα αιτούντες άσυλο ή μέλη του προσωπικού, που εργάζονταν εκεί. Πολλοί μιλούσαν για μια ωρολογιακή βόμβα, που θα έσκαγε ανά πάσα στιγμή και τελικά αυτό συνέβη τον περσινό Σεπτέμβρη, ευτυχώς και ως εκ θαύματος χωρίς θύματα.
Άνοιξε (;) μάτια
Η καταστροφή του ΚΥΤ της Μόριας και ενώ γινόταν προσπάθεια να διαμορφωθεί η προσωρινή λύση του ΚΥΤ στο Μαυροβούνι ουσιαστικά άνοιξε τα μάτια όσων βρίσκονταν μακριά από τη Λέσβο και δεν ζούσαν από κοντά το μεταναστευτικό. Άνοιξε και τη συζήτηση για το ότι δεν είναι δυνατόν η συγκεκριμένη κατάσταση να έχει εξελιχθεί σε μονιμότητα και πως θα έπρεπε να προχωρήσει επιτέλους μια ρεαλιστική λύση. Ήταν τότε που ακούσαμε την τρομερά υπεραισιόδοξη δέσμευση από πλευράς του τότε Υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Μιχάλη Χρυσοχοΐδη, ότι η Λέσβος θα άδειαζε τελείως από πρόσφυγες και μετανάστες μέχρι το Πάσχα. Δέσμευση, που όπως όλοι γνωρίζουμε δεν τηρήθηκε ποτέ, και ήταν ενδεικτική της πορείας που χαράχτηκε. Χαρακτηριστικό της επικοινωνιακής διάστασης που δίνεται σε κάθε ενέργεια και το κλείσιμο του δημοτικού καμπ του Καρά-Τεπέ, που επικοινωνήθηκε ως η απόλυτη επιτυχία, τη στιγμή που στην πραγματικότητα οι διαμένοντες εκεί μεταφέρθηκαν λίγες εκατοντάδες μέτρα μακριά, στο Μαυροβούνι…
Τι ΔΕΝ άλλαξε
Θα ήταν ψέματα αν γράφαμε πως δεν είχαμε σημαντική μείωση του μεταναστευτικού πληθυσμού στον έναν χρόνο από την πυρκαγιά στο ΚΥΤ της Μόριας. Την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές, ο πληθυσμός στην προσωρινή δομή στο Μαυροβούνι είναι 3.160 άτομα, μειωμένος δηλαδή κατά 75% σε σχέση με τον Σεπτέμβριο του 2020, σαν αποτέλεσμα των μαζικών αναχωρήσεων (έστω κι αν ο μεγάλος όγκος αυτών πραγματοποιήθηκε μετά τον Φεβρουάριο του 2021) και της ταυτόχρονης μείωσης των μεταναστευτικών ροών σε μηδαμινά επίπεδα. Θα ήταν, όμως, και λάθος να σταθούμε μόνο στη μείωση αυτή.
Αντί να διαμορφωθεί μια κατάσταση κατά την οποία θα εξυπηρετείται ενδεχομένως η καταγραφή και ολιγοήμερη διαμονή ενός αριθμού αιτούντων άσυλο (κάτι το οποίο ζητά η πλειονότητα της τοπικής κοινωνίας), όλα μαρτυρούν μια διαφορετική προσέγγιση από την Κυβέρνηση: Από το μέγεθος της προσωρινής δομής στο Μαυροβούνι, όπου βέβαια όπως καταγγέλλεται γίνονται εργασίες με χαρακτηριστικά… μονιμότητας, με τη χωρητικότητα των 8.000 ατόμων έως φυσικά τη σχεδιαζόμενη δομή στη Βάστρια των 240 στρεμμάτων και της χωρητικότητας 3.000 ατόμων που μπορούν να φτάσουν και τα 5.000. Με λίγα λόγια, ένα χρόνο μετά την πυρκαγιά στη Μόρια, η Κυβέρνηση, το Υπουργείο Μετανάστευσης & Ασύλου και ο Νότης Μηταράκης δεν κλείνει τις δομές στη Λέσβο. Απλά τις κάνει μεγαλύτερες και… «καλύτερες», με τη συμβολή της Ευρωπαϊκής Ένωσης να περιορίζεται στη χρηματοδότηση αυτής της πολιτικής, αντί να σταθεί πραγματικά αλληλέγγυα επιμερίζοντας το βάρος διαχείρισης στο μεταναστευτικό.
Θα ζούμε με αυτό;
«Αν όχι τώρα, πότε;» είναι η ερώτηση στα χείλη πολλών από εμάς, που θα περίμεναν έπειτα από ένα γεγονός τόσο σοβαρό και επικίνδυνο για την ανθρώπινη ζωή και την κοινωνική συνοχή της Λέσβου, να ακολουθηθεί μια διαφορετική προσέγγιση. «Μάλλον ποτέ» καταλήγουν ένα χρόνο μετά, που απογοητευμένοι βλέπουν να παγιώνεται και να κανονικοποιείται μια κατάσταση που πλήττει και τους αιτούντες άσυλο αλλά και την τοπική κοινωνία, πολύ περισσότερο έπειτα από τις ανησυχητικές εξελίξεις και στο Αφγανιστάν και ό,τι αυτές μπορεί να συνεπάγονται για την εξέλιξη του μεταναστευτικού. Τη Λέσβο, δηλαδή, να αποτελεί την επίσημη πύλη εισόδου μεταναστών για την Ευρώπη και ένα τεράστιο προσφυγικό καμπ. Το θέμα είναι μέχρι πότε η τοπική κοινωνία θα έχει τις αντοχές να παλεύει ενάντια σε αυτές τις πολιτικές, βάζοντάς τα με τα μεγαθήρια, όπως είναι η Ευρωπαϊκή Ένωση και η Κυβέρνηση, ως ένας άλλος Δαβίδ απέναντι στον Γολιάθ. Προς το παρόν, τουλάχιστον, όπως έχουμε αναφέρει και σε παλαιότερα δημοσιεύματα, στέκονται ακλόνητοι στις επάλξεις.
