Μπορεί ο Υπουργός Μετανάστευσης & Ασύλου, Νότης Μηταράκης, να αρνείται κατηγορηματικά και σε όλους τους τόνους τους ισχυρισμούς περί επαναπροωθήσεων μεταναστών στα θαλάσσια σύνορα της Ελλάδας, την ίδια στιγμή όμως αντίστοιχα επιμένει να εκφράζει την ανησυχία της για το ίδιο θέμα η αρμόδια Επίτροπος Μετανάστευσης της Ε.Ε., Ίλβα Γιόχανσον. Οι πιέσεις που δέχεται η ελληνική πλευρά σε αυτό το ζήτημα, ιδιαίτερα μετά τις αποκαλύψεις που υπήρξαν από μεγάλα διεθνή δημοσιογραφικά δίκτυα, είναι μεγάλες και ενδεχομένως να μην αφήσουν ανεπηρέαστη την μεταναστευτική πολιτική και κατ’ επέκταση την γενική εικόνα στα νησιά του Βορείου Αιγαίου. Πολύ περισσότερο, όταν πίσω από την πίεση αυτή μπορούμε να εντοπίσουμε μια προτροπή προς τον κ. Μηταράκη να… «ανοίξει» τις κλειστές πόρτες, την ίδια ώρα που άλλου είδους πιέσεις που δέχεται ο Ταγίπ Ερντογάν μπορεί να τον οδηγήσουν και σε μια πιο «επιθετική» προσέγγιση, ανοίγοντας την κάνουλα των μεταναστευτικών ροών προς τη χώρα μας.
Ειδικότερα κατά την πρόσφατη συνάντηση του κ. Μηταράκη με την κ. Γιόχανσον στο Λουξεμβούργο, η Ευρωπαία Επίτροπος έθεσε ξανά το ζήτημα της δημιουργίας από την Ελληνική Κυβέρνηση, ενός ανεξάρτητου μηχανισμού για την παρακολούθηση και αποφυγή επαναπροωθήσεων (pushbacks) μεταναστών στα σύνορά της. Ζήτημα, το οποίο θυμίζουμε πως πριν από λίγες εβδομάδες είχε θέσει και ως προϋπόθεση για την απελευθέρωση επιπλέον κοινοτικών κονδυλίων, ύψους 15,83 εκατομμυρίων ευρώ, που είχε ζητήσει η Αθήνα και τα οποία θα προωθούνταν στη μεταναστευτική πολιτική της.
Η «απαίτηση» αυτή της κ. Γιόχανσον προς τον Νότη Μηταράκη, προκύπτει από την ανησυχία της Κομισιόν σχετικά με αναφορές και ισχυρισμούς από αρκετές οργανώσεις, μεταξύ των οποίων και η Διεθνής Αμνηστία, για επαναπροωθήσεις και κακή μεταχείριση τις οποίες λαμβάνει σοβαρά υπόψη. Την ανησυχία αυτή έκαναν πιο έντονη τα αποτελέσματα πολύμηνης δημοσιογραφικής έρευνας από τους 10 κορυφαίους δημοσιογραφικούς οργανισμούς Der Spiegel, Lighthouse Reports, SRF, Rundschau, ARD Monitor, ARD Studio Wien, Libération, RTL Croatia, Novosti και Pointer, σύμφωνα με τα οποία υπήρξαν τουλάχιστον 15 παράνομες επιχειρήσεις αποτροπής και επαναπροώθησης προσφύγων στο Αιγαίο, στις οποίες συμμετείχαν αξιωματικοί του Λιμενικού.
«Αρνούμαστε κατηγορηματικά τους ισχυρισμούς περί επαναπροωθήσεων. Τα ελληνικά σύνορα είναι σύνορα της ΕΕ και λειτουργούμε στο πλαίσιο του διεθνούς και ευρωπαϊκού δικαίου για την προστασία τους. Οι παράνομες ροές είναι εξαιρετικά επικίνδυνες και θα πρέπει να αποτρέπονται σύμφωνα με την Kοινή Δήλωση του 2016, την οποία η Ε.Ε. πρέπει να διασφαλίσει ότι εφαρμόζεται σωστά. Η Ευρώπη παραμένει στόχος κυκλωμάτων λαθροδιακινητών που εκμεταλλεύονται ανθρώπους, οι οποίοι επιθυμούν να εισέλθουν παράνομα στην ΕΕ», σχολιάζει ο κ. Μηταράκης και συμπληρώνει: «Δεν ζητάμε συγγνώμη για τη συνεχή προσήλωσή μας στο να διαλύσουμε αυτά τα δίκτυα εμπορίας ανθρώπων και να προστατεύσουμε τα ευρωπαϊκά σύνορα».
Εκ του αποτελέσματος φαίνεται όμως πως η κ. Γιόχανσον δεν πείθεται από τον Νότη Μηταράκη, παρά την επιχειρηματολογία του.
Πίσω από τις λέξεις
Αυτό που πρέπει να κρατήσουμε από τη συγκεκριμένη μεγάλη συζήτηση είναι το τι πρακτικά σημαίνει αυτή. Από την Ε.Ε. εκφράζονται σαφείς επιφυλάξεις για το κατά πόσο οι εξαιρετικά χαμηλοί αριθμοί αφίξεων προσφύγων και μεταναστών στα ελληνικά νησιά, μεταξύ των οποίων και η Λέσβος φυσικά, οφείλονται σε παράνομες επαναπροωθήσεις. Θέτοντας υπό «επιτήρηση» την κυβερνητική πολιτική πάνω σε αυτό το ζήτημα, τα πιθανά σενάρια για το άμεσο μέλλον είναι μόνο δύο: Είτε δεν θα αλλάξει τίποτα, εφόσον όντως η Ελλάδα δρα απολύτως νομότυπα στα θαλάσσια σύνορα, είτε (στην αντίθετη περίπτωση) θα αναγκαστεί να αλλάξει προσέγγιση, με αποτέλεσμα την αύξηση των μεταναστευτικών ροών.
Ο παράγοντας Τουρκία
Προφανώς καθοριστικός παράγοντας για όλα όσα πρόκειται να συμβούν τους επόμενους μήνες και για την εικόνα του μεταναστευτικού στη Λέσβο και τα υπόλοιπα νησιά είναι η Τουρκία. Έχουμε αναφερθεί ξανά στην κρίση στο Αφγανιστάν με την επικράτηση των Ταλιμπάν, η οποία οδηγεί σε αύξηση των προσφυγικών ροών Αφγανών προς τη Δύση. Πλέον, όμως, υπάρχει και η ασφυκτική πίεση που δέχεται ο ίδιος ο Ταγίπ Ερντογάν στο εσωτερικό της χώρας του. Η βαθιά οικονομική κρίση έχει μειώσει σημαντικά τα επίπεδα αποδοχής των Τούρκων προς τους πρόσφυγες και μετανάστες και έχει αυξήσει τα ρατσιστικά και αντι-προσφυγικά ένστικτα του τοπικού πληθυσμού.
Η Τουρκία διαμηνύει επί της ουσίας πως δεν μπορεί να υποστηρίξει περισσότερους μετανάστες στα εδάφη της, καθώς τα οικονομικά δεδομένα σε σχέση με το 2016 όταν και προχώρησε στην Κοινή Δήλωση με την Ε.Ε. (την οποία έτσι και αλλιώς δεν εφαρμόζει…) δεν είναι ίδια. Πρακτικά αυτό σημαίνει, πως αφενός θα «κόψει» την είσοδο μεταναστών σε αυτή, αλλά αφετέρου την ίδια στιγμή μπορεί και να σπρώξει μετανάστες προς την χώρα μας.
Η αντίδραση Μηταράκη
Προφανώς, ο κ. Μηταράκης γνωρίζει πλήρως το πλαίσιο που δημιουργείται τόσο από τα γεωπολιτικά δεδομένα στην ευρύτερη περιοχή, όσο και από τα εσωτερικά της Τουρκίας και την πίεση από την Ε.Ε. Γι’ αυτό άλλωστε σπεύδει να επισημάνει προς τους Ευρωπαίους εταίρους την ανάγκη πίεσης προς την τουρκική πλευρά για την εφαρμογή της Κοινής Δήλωσης, αλλά και την ανάγκη να υπάρξει καλύτερο μοίρασμα του βάρους διαχείρισης του μεταναστευτικού.
Είναι όμως και τα κατά τα άλλα αδικαιολόγητα μεγέθη του νέου ΚΥΤ στην περιοχή της Βάστριας, πράγμα που δείχνει πως από την πλευρά της Κυβέρνησης προετοιμάζονται για έναν δύσκολο χειμώνα ή για μια αλλαγή στη γενικότερη εικόνα του μεταναστευτικού μεσοπρόθεσμα.
