Γράφει ο Μάκης Αξιώτης
Το 2000, δύο ερασιτέχνες ερευνητές, δυο γιατροί στην πραγματικότητα, ψάχνοντας ένα νερόμυλο, έφθασαν στις όχθες του Γλυφιά, δίπλα στα Θέρμα του Λισβορίου! Εκεί, στους οργωμένους, φθινοπωρινούς ελαιώνες ανακάλυψαν χιλιάδες πέτρινα πρωτόγονα εργαλεία από πυριτόλιθο, σπαρμένα παντού! Έτσι δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Αρχαιολογία, και χρονολογήθηκε από την Κατώτερη μέχρι την Μέση Παλαιολιθική περίοδο, η πρώτη εμφάνιση του ανθρώπου στο νησί!
Στο ενδιάμεσο εντοπίστηκαν παρόμοια εργαλεία και κάτω από τα Θέρμα Πολιχνίτου, δείχνοντας την σημασία των Θερμοπηγών στην δημιουργία του υλικού κατασκευής των εργαλείων και στην διαμονή των ανθρώπων! Δέκα (!!!) χρόνια μετά, γνωρίζοντας την δημοσίευση, άρχισε τις ανασκαφές το Πανεπιστήμιο Κρήτης και μέχρι σήμερα, καθόρισε τις ακριβείς ημερομηνίες κατασκευής των εργαλείων, της Αχελλαίας Λιθοτεχνίας καθώς και το γεωλογικό υπόβαθρο της ροής των αρχαίων ποταμών της περιοχής! (Από 475 χιλ. χρόνια έως 165.000 χρόνια)
Αυτοί περνούσαν διαδοχικά από την Ανατολία, από τις γέφυρες στεριάς που δημιουργούσε η μεγάλη Κλιματική αλλαγή, με πάγωμα του βόρειου ημισφαίριου που κατέβαζε την στάθμη της θάλασσας και ξεπάγωμα που ανέβαζε πάλι τα νερά στο Αιγαίο και χώριζε το νησί, από την απέναντι ακτή! Όταν κατέβαιναν τα νερά, το κανάλι ανατολικά, βάθους 40-60 μέτρων και πλάτους 4-6 χιλιομέτρων, επέτρεπε στον τότε άνθρωπο, να περνά στην γη του νησιού, να βρίσκει στις θερμές πηγές το υλικό και το κατάλληλο περιβάλλον για να φτιάξει τα εργαλεία του και να κυνηγήσει ζώα, που έβοσκαν γύρω από την λίμνη, στην οποία είχε μετατραπεί ο κόλπος της Καλλονής!
Αυτά τα ζώα, που περνούσαν από απέναντι, βρέθηκαν πρόσφατα στις ανατολικές ακτές, βόρεια της Θερμής (απολιθωμένα οστά, από το ΜΦΙ, 1,5-1 εκατ. ετών)! Αυτή η περίοδος, από τα 1,8 εκατ. χρόνια μέχρι τις 10 χιλ. χρόνια (Μεσολιθική-Νεολιθική περίοδος του Ολόκαινου ή Ανθρωπόκαινου, με τις μόνιμες εγκαταστάσεις του Πολιτισμού) οφειλόταν σε μετακινήσεις του άξονα περιστροφής της γης και αλλαγές στην περιστροφή της γύρω από τον Ήλιο (Orbital version)! Η χρονολόγηση έγινε από τον τύπο των εργαλείων, αλλά και με την ραδιοχρονολόγηση!
Όπως είπαμε καλύπτει το Μέσο Πλειστόκαινο και ανήκουν στην Κατώτερη και Μέση Παλαιολιθική Περίοδο! Η Παλαιότερη Παλαιολιθική, από 2,5 εκατ. χρόνια (εμφάνιση ανθρώπου) φθάνει μέχρι πριν από 300.000 χρόνια! Ανάμεσα στα εργαλεία βρέθηκε μεγάλος αριθμός από υπέροχους Χειροπελέκεις (Hand axes) και Κοπείς (Cleavers-εργαλεία που σχίζουν και αφαιρούν το κρέας από τα κόκκαλα, τα οποία θεωρήθηκαν μεγάλης σημασίας), τα οποία ανήκουν στο Κατώτερο Παλαιολιθικό πεδίο! Έτσι αυτά έφθασαν στρωματογραφικά στην πρώτη παρουσία, πριν από 475.000 χρόνια (σίγουρα παλαιότερη)! Αυτά θεωρήθηκαν παρόμοια με τα εργαλεία που βρέθηκαν στο Kale tepe Deresi 3, στην περιοχή της Καππαδοκίας, αλλά και στο Ισραήλ και στο ρήγμα του Ολντουβάι ,στην Αφρική!
Εκτός από αυτά βρέθηκαν πυρήνες παραγωγής εργαλείων, απολεπίσματα, ξέστρα, λεπίδες και πληθώρα άλλων εργαλείων που έδειξαν ότι η θέση υπήρχε μέχρι την Μέση Παλαιολιθική περίοδο, πριν από 165.000 χρόνια! Η προπαρασκευή των πυρήνων παρουσιάζει την τεχνική Levallois και άλλες μορφές επεξεργασίας! Ένας αριθμός πυρήνων παρασκευής εργαλείων, υπήρχε σε όλη την πρώιμη Αφρικανική λιθοτεχνία! Αυτά είναι Λιάνιστρα και πυρήνες λιανίστρων (Choppers-μπαλάδες), Δισκοειδή εργαλεία και πυρήνες τους κ.ά. τα οποία προϊδεάζουν για την ύπαρξη Πρώιμης Κατώτερης Παλαιολιθικής εποχής! (ίσως 700.000 χρόνια).
Ο άνθρωπος που βρέθηκε εδώ είναι μέχρι στιγμής άγνωστος! Δεν βρέθηκαν οστά! 300 μόνο χιλιόμετρα από την θέση αυτή, στην Μικρά Ασία, στο Kocabas, βρέθηκε με λίγα εργαλεία, μέσα σε Τραβερτίνη, “ένα κρανίο Homo Erectus”, 1,1 εκατ. ετών! Γίνεται έτσι η υπόθεση να άρχισε και τούτη η ιστορία στο Πρώιμο Πλειστόκαινο, με αυτό το είδος! Από την άλλη μεριά, στο σπήλαιο των Πετραλώνων, στην Μακεδονία, το κρανίο ανήκει στον Homo heidelbergensis(250.000-200.000 χρόνια). Ένας άνθρωπίδης που ξεκίνησε από την Αφρική και θεωρείται ότι ήλθε στην Ευρασία, πριν από 800.000 χρόνια και πιθανόν εξελίχθηκε στην Ευρώπη στον Νεάντερταλ! Είναι μια ανοικτή και πολύ σοβαρή υπόθεση εργασίας!
Χρονικό! Το 2000, σε επίσκεψη στα Ροδαφνίδια, για να δούμε τον Νερόμυλο, αντιληφθήκαμε με τον Χάρη Χαρίση, στο οργωμένο έδαφος τα Παλαιολιθικά Εργαλεία! Αφού δημοσιεύτηκαν (Χ.Β. Χαρίσης, P.Durant, Μ.Αξιώτης, Τ.Β. Χαρίσης Ίχνη Παλαιολιθικής Εγκατάστασης στη Λέσβο Περ. Αρχαιολογία τα 76, Σεπτ. 2000 σελ. 83-87), παραδώσαμε ένα αριθμό στην Εφορεία Αρχαιοτήτων, η οποία δεν τους έδωσε σημασία! Στο μεσοδιάστημα βρήκα εργαλεία στον Αλμυροπόταμο του Πολιχνίτου, κύρια κάτω από τα Θέρμα (θέση Φτερό) και παρέδωσα ένα αριθμό στο Μουσείο Φυσικής Ιστορίας στο Σίγρι! Εκεί τα είδε η αρχαιολόγος του Αυτόνομου Πανεπιστημίου της Βαρκελώνης, Laia Pyjol , που τα χρονολόγησε μεταξύ 600.000 και 200.000 ετών!(Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Απολιθωμένου Δάσους Λέσβου, Οδηγός Εκθέσεων 2000-2006, σελ.122-123 και φώτο εργαλείων) Το 2012 ανέλαβε το Πανεπιστήμιο Κρήτης, με επικεφαλής την Κα Γαλανίδου, ανασκαφές στα Ροδαφνίδια και επιφανειακή έρευνα, η οποία συνεχίζεται κάθε χρόνο, μέχρι το 2022.
Τελευταία όμως η Γονιδιωματική Αρχαιολογία (Σουηδός Σβάντε Πάαμπο, Βραβείο Νόμπελ Ιατρικής 2022)* κατάφερε το 2010 να εξαγάγει και να αλληλουχήσει ολόκληρο το απολιθωμένο DNA, από τα οστά ενός Νεάντερταλ και να το συγκρίνει με αυτό του σύγχρονου ανθρώπου! Αποδείχτηκε λοιπόν ότι οι Νεάντερταλ (Homo neardentalensis) δεν είναι πρόγονοί μας (του Homo sapiens), αλλά ανήκουν σε ένα πολύ συγγενικό και διαφορετικό, ανθρώπινο υποείδος, που χώρισε από εμάς και εμφανίστηκε στην Αφρική, πολύ πριν από τον σύγχρονο άνθρωπο, που εντοπίστηκε εκεί πριν από 300.000 περίπου χρόνια! ~Ο κοινός πρόγονος έζησε στην Αφρική πριν από περίπου 800.000 χρόνια! Έτσι βρέθηκαν στην Ισπανία πρόγονοι του Νεάντερταλ, 400.000 ετών! Η έκπληξη ήλθε από την ανακάλυψη οστών μιας ομάδας ανθρώπων Νεάντερταλ, στα μακρινά όρη Αλτάι, στην Σιβηρία( 7 άνδρες και 6 γυναίκες) που απομακρύνει την αποκλειστικά «Ευρωπαϊκή Ιστορία» αυτού του Ανθρώπου! Και έχει πια αποδειχθεί ότι πολιτισμικά ο Άνθρωπος του Νεάντερταλ, δεν υστερούσε πολύ από τον Σύγχρονο Άνθρωπο! Έθαβε τους νεκρούς του, διακοσμούσε τα σπήλαια στα οποία ζούσε και κατασκεύαζε περίτεχνα εργαλεία και κοσμήματα, κάτι που δεν ήταν αποδεκτό, μέχρι πρότινος!
Η πιο πιθανή θεωρία της καθολικής επικράτησης του σύγχρονου ανθρώπου και της εξαφάνισης των άλλων ειδών, και του Νεάντερταλ, είναι αυτή της «Αφομοίωσης» (Assimilation model)! Δηλαδή ο σύγχρονος άνθρωπος βγήκε από την Αφρική και αφομοίωσε με επιμιξίες τους πληθυσμούς αρχαιότερων ανθρώπων, που βρήκε στο διάβα του!
Ποιος ήταν λοιπόν ο Ανθρώπινος τύπος στα Ροδαφνίδια;;;Σίγουρα, σύμφωνα με τα τελευταία αυτά δεδομένα της Παλαιογονιδιωματικής Επιστήμης, αν δεν βρεθούν οστά του στο πεδίο, θα κάνουμε μόνο «επισφαλείς» υποθέσεις! Θα μπορούσε δηλαδή να είναι και Νεάντερταλ ή και δύο διαφορετικοί τύποι ανθρώπου, μέσα στα 400 περίπου χιλιάδες χρόνια που πηγαινοέρχονταν εδώ!! Μέχρι τότε, ο άνθρωπος ή οι άνθρωποι στα Ροδαφνίδια, θα υπάρχουν σαν λιθοτεχνίες, χωρίς την σιγουριά της γονιδιωματικής αναγνώρισης!
*Ένα ωραίο βιβλίο είναι του Σβάντε Πάαμπο, στα Ελληνικά, που κυκλοφόρησε πρόσφατα: «Ο Άνθρωπος του Νεάντερταλ»!
