Η Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια (ΧΑΠ) είναι μακροχρόνια ασθένεια, η οποία προκαλεί φλεγμονή στους πνεύμονες, σε κατεστραμμένο ιστό των πνευμόνων και στένωση των αεραγωγών, καθιστώντας δύσκολη την αναπνοή. Πρόκειται για έναν ύπουλο εχθρό καθώς οι αεραγωγοί των πνευμόνων μπορεί να είναι συρρικνωμένοι και η κατάσταση να επιδεινώνεται, χωρίς ο ασθενής να έχει τέτοια συμπτώματα που να τον οδηγήσουν στο γιατρό. Πόσοι, άλλωστε, αισθάνονται έστω και μια μικρή πρόσκαιρη δυσκολία στην αναπνοή τους την ώρα που κατεβαίνουν το πρωί ή το βράδυ για να πετάξουν στους κάδους απορριμμάτων της γειτονιάς τους τα σκουπίδια; Αρκετοί! Και όμως αυτό μπορεί να είναι ένα πρώτο σύμπτωμα για έναν ασθενή με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια, χωρίς φυσικά αυτό να σημαίνει ότι όσοι αισθάνονται τέτοια πρόσκαιρη μικρή δυσκολία, έχουν αυτό το πρόβλημα!
Συμπτώματα
Τα συμπτώματα της ΧΑΠ είναι η δύσπνοια και ο χρόνιος βήχας, με ή χωρίς φλέγμα. Ενδέχεται να προκύψει κόπωση, ανορεξία και απώλεια βάρους με την πάροδο του χρόνου. Ένα βασικό χαρακτηριστικό της ασθένειας είναι οι περίοδοι επιδείνωσης των συμπτωμάτων, γνωστές ως εξάρσεις. Αυτό μπορεί να προκληθεί από λοιμώξεις ή έκθεση σε υψηλή ατμοσφαιρική ρύπανση. Τα συμπτώματα της ΧΑΠ επιδεινώνονται με το πέρασμα του χρόνου και οι εξάρσεις δύναται να την επιταχύνουν. Δεν υπάρχει κανένα φάρμακο, καμία άλλη ενέργεια που να θεραπεύει ή να βελτιώνει τη ΧΑΠ. Τα σύγχρονα και αποτελεσματικά πλέον φάρμακα που έχουν στη φαρέτρα τους οι πνευμονολόγοι απλά μπορούν να την κρατήσουν σταθερή ή να καθυστερήσουν την επιδείνωση.
Ένα ακραίο παράδειγμα
48χρονος παχύσαρκος ασθενής με ΧΑΠ από τη Μυτιλήνη, καπνιστής που χρειάστηκε να υποβληθεί σε επέμβαση αορτοστεφανιαίας παράκαμψης (μπάι πας) παρέμεινε για δύο μήνες στο νοσοκομείο, προκειμένου να μπορέσουν οι γιατροί να ανατάξουν την αναπνευστική του λειτουργία. Βγήκε από το νοσοκομείο, διέκοψε το κάπνισμα, τού συνέστησαν άμεση απώλεια βάρους και εντάχθηκε σε γυμναστήριο της Μυτιλήνης. Μία λοίμωξη του αναπνευστικού στην προ COVID 19 εποχή που για οποιονδήποτε άλλο θα περνούσε στο πόδι, τον συγκεκριμένο τον οδήγησε στο νοσοκομείο και λόγω επιπλοκών εισήχθη στην Εντατική, όπου μετά από μεγάλο διάστημα νοσηλείας κατέληξε!
Πρόκειται για ένα ακραίο μεν παράδειγμα, ικανό όμως για να αναδείξει την σοβαρότητα του νοσήματος στον καθένα μας και το πόσο σιωπηλά μπορεί να καταστρέψει τον πνεύμονα χωρίς να το έχουμε αντιληφθεί.
Τα άτομα με ΧΑΠ υποφέρουν συχνά από άλλες ασθένειες, γνωστές ως συννοσηρότητες. Οι ασθένειες αυτές ενδέχεται να έχουν παρόμοιους παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα, και συχνά συμβάλλουν στην σοβαρότητα της ασθένειας.
Οι πιο κοινές ασθένειες που προκύπτουν παράλληλα με ΧΑΠ περιλαμβάνουν καρδιακές παθήσεις, άγχος και κατάθλιψη, οστεοπόρωση, γαστροοισοφαγική παλινδρόμηση, δυσλειτουργία σκελετικών μυών, αναιμία, καρκίνο του πνεύμονα, διαβήτη και μεταβολικό σύνδρομο.
Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι της ΧΑΠ, αν και γνωρίζουμε λίγα σχετικά με το τι προκαλεί αυτή την παραλλαγή και ποιος είναι ο καλύτερος τρόπος για τη διαχείριση διαφορετικών μορφών της νόσου.
Περίπου 40%-50% των διά βίου καπνιστών θα εμφανίσουν ΧΑΠ, σε σύγκριση με το 10% των ανθρώπων που δεν έχουν καπνίσει ποτέ.
Η ΧΑΠ προκαλείται από παράγοντες που επιφέρουν φλεγμονή στους πνεύμονες, όπως:
-Καπνό τσιγάρου
Αυτός είναι ο κύριος παράγοντας κινδύνου για τη ΧΑΠ. Περίπου 40%-50% των διά βίου καπνιστών θα εμφανίσουν ΧΑΠ, σε σύγκριση με το 10% των ανθρώπων που δεν έχουν καπνίσει ποτέ. Δεν πρόκειται να εμφανίσουν όλοι οι καπνιστές την ασθένεια, πράγμα που υποδηλώνει ότι η γενετική διαδραματίζει και αυτή κάποιο ρόλο στο αν είναι κάποια άτομα πιο ευαίσθητα από άλλα.
-Επαγγελματική έκθεση
Περίπου το 15%-20% των περιπτώσεων ΧΑΠ σχετίζονται με έκθεση σε επαγγελματική σκόνη, χημικές ουσίες, ατμούς ή άλλους αέριους ρύπους στο χώρο εργασίας τα οποία μπορούν να προκαλέσουν ΧΑΠ.
-Εξωτερική και εσωτερική ατμοσφαιρική ρύπανση
Τα άτομα με ΧΑΠ έχουν υψηλό κίνδυνο επιδείνωσης των συμπτωμάτων τους όταν υπάρχουν υψηλά επίπεδα εξωτερικής ατμοσφαιρικής ρύπανσης. Η εσωτερική ατμοσφαιρική ρύπανση από τη χρήση καυσίμων βιομάζας για μαγείρεμα και θέρμανση αποτελεί και αυτή παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη ΧΑΠ.
-Κοινωνικοοικονομική κατάσταση
Έρευνα έχει δείξει ότι ο κίνδυνος ανάπτυξης ΧΑΠ σχετίζεται με χαμηλότερα μορφωτικά και εισοδηματικά επίπεδα. Ειδικοί πιστεύουν ότι αυτό οφείλεται σε παράγοντες, όπως η διατροφή, ο υπερπληθυσμός και η ατμοσφαιρική ρύπανση.
-Πρώτα χρόνια ζωής και περιβαλλοντικοί παράγοντες
Οι λοιμώξεις των πνευμόνων στα πρώτα χρόνια της ζωής και οι μητέρες που καπνίζουν αποτελούν σημαντικούς παράγοντες κινδύνου για τη ΧΑΠ.
-Γενετικοί παράγοντες
Η σύσταση των γονιδίων ενός ατόμου μπορεί να σημαίνει ότι είναι πιο επιρρεπές στην εμφάνιση ΧΑΠ. Το πιο εκτενώς μελετημένο γενετικό πρόβλημα που συνδέεται με τη ΧΑΠ είναι μια ασθένεια που ονομάζεται ανεπάρκεια άλφα-1 αντιθρυψίνης, κληρονομική ασθένεια στην οποία το άτομο δεν διαθέτει την πρωτεΐνη που είναι γνωστή ως άλφα-1 αντιθρυψίνη.
Πρόληψη
Η αναγνώριση των παραγόντων κινδύνου και η πρόληψη της έκθεσης σε αυτούς τους παράγοντες αποτελεί το πιο σημαντικό βήμα για την πρόληψη της νόσου. Περιλαμβάνονται τα εξής:
- Ενθάρρυνση του ατόμου να σταματήσει το κάπνισμα
- Πρόληψη της έκθεσης σε παθητικό κάπνισμα για αγέννητα μωρά και βρέφη
- Μείωση της έκθεσης σε εσωτερική ατμοσφαιρική ρύπανση από καύσιμα βιομάζας σε αναπτυσσόμενες χώρες
- Πρόληψη εξάρσεων της ΧΑΠ.
Διάγνωση
Η διάγνωση της ΧΑΠ γίνεται μέσω μιας πολύ απλής εξέτασης, της σπιρομέτρησης, η οποία γίνεται από πνευμονολόγους και στο νοσοκομείο και στο Κέντρο Υγείας Μυτιλήνης. Η εξέταση αυτή περιλαμβάνει το φύσημα σε συσκευή που ονομάζεται σπιρόμετρο, η οποία μετρά την ποσότητα του αέρα στους πνεύμονες και πόσο γρήγορα μπορεί να πραγματοποιήσει ένα άτομο εκπνοή. Αν η εξέταση δείξει ότι η ποσότητα αέρα που εκπνέει ένα άτομο είναι χαμηλή, μπορεί να υποδηλώνει στένωση των αεραγωγών και πρώιμα στάδια ΧΑΠ.
Δεν υπάρχει γνωστή θεραπεία για τη ΧΑΠ, ωστόσο μπορεί να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά ώστε να αμβλύνει τις επιπτώσεις των συμπτωμάτων στην ποιότητα ζωής. Η διαχείριση της ασθένειας περιλαμβάνει:
-Μείωση της έκθεσης σε παράγοντες κινδύνου, όπως το κάπνισμα και η ατμοσφαιρική ρύπανση
-Βελτίωση της ικανότητας άσκησης για να βοηθήσει στην ανακούφιση των συμπτωμάτων
-Ιατρική θεραπεία με βρογχοδιασταλτικά για να βοηθήσει στην πρόληψη εξάρσεων
-Θεραπεία με οξυγόνο για να βοηθήσει στη διευκόλυνση της αναπνοής.
Τα άτομα με ΧΑΠ μπορούν να απευθυνθούν σε προγράμματα άσκησης, γνωστά ως πνευμονική αποκατάσταση. Τα προγράμματα αυτά επικεντρώνονται στη βελτίωση της ικανότητας ενός ατόμου να ασκείται, και παρέχει εκπαίδευση για να βοηθήσει ένα άτομο να διαχειρίζεται την ασθένειά του.
Οι χώρες με υψηλότερο ποσοστό καπνιστών έχουν αυξημένο επίπεδο θνησιμότητας από ΧΑΠ.
Σημειώνονται πολλές χιλιάδες θάνατοι στην Ευρώπη από ΧΑΠ κάθε χρόνο, ενώ στον ενήλικο πληθυσμό άνω των 40 ετών, η μέτρια και σοβαρή ΧΑΠ είναι διαδεδομένη στο 5%-10% του πληθυσμού, και αν συμπεριλάβουμε και τα ήπια περιστατικά, ο επιπολασμός είναι 15%-20%.
Ο επιπολασμός της ΧΑΠ είναι υψηλότερος στους άνδρες παρά στις γυναίκες, ενώ σε άτομα ηλικίας άνω των 70 ετών, ο επιπολασμός της μέτριας και σοβαρής ΧΑΠ είναι περίπου 20% στους άνδρες και 15% στις γυναίκες.
Οι ασθενείς με Χρόνια Αποφρακτική Πνευμονοπάθεια κατατάσσονται στις ευπαθείς ομάδες του πληθυσμού και, όπως μπορεί να γίνει κατανοητό, απειλούνται σοβαρά σε περίπτωση που προσβληθούν από τον κορονοϊό, γι αυτό σε κάθε σύμπτωμα λοίμωξης του αναπνευστικού θα πρέπει να απευθύνονται στο γιατρό τους.
