Του Αθανασίου Γκουλιάμα
Επιμελητή Α’ Γενικής Ιατρικής
Έως σήμερα τρεις είναι οι συνηθέστεροι τύποι εμβολίων έναντι του ιού SARS-COV-2:
- ΜRNA εμβόλια
- πρωτεϊνικά εμβόλια
- εμβόλια με βέκτορα εξασθενημένη παραλλαγή αδενοϊού (κλασική τεχνική του εμβολίου της γρίπης), όπως είναι ο ιός του χιμπατζή ή άλλοι αδενοϊοί που σπανίως προσβάλλουν τον άνθρωπο.
Όλα τα εμβόλια προκαλούν την παραγωγή εξουδετερωτικών αντισωμάτων, όπως και ειδικών Τ λεμφοκυττάρων, που προστατεύουν και μάχονται τον ιό της COVID-19 όποτε χρειαστεί ακόμα και στο μέλλον (memory cells).
Τα εμβόλια mRNA που έχουν αδειοδοτηθεί είναι της Pfizer-BioNTech και της Moderna.
Εμβόλια με βέκτορα ιό που έχουν αδειοδοτηθεί είναι της AstraZeneca (εμβόλιο της Οξφόρδης) και της Johnson & Johnson.
Ποια είναι τα πλεονεκτήματα από τον εμβολιασμό COVID-19; Γιατί πρέπει να εμβολιαστώ;
- Γιατί προστατεύω τον εαυτό μου από την πιθανότητα σοβαρής νόσου COVID-19, που σημαίνει εισαγωγή στο νοσοκομείο, νοσηλεία στη Μονάδα Εντατικής Θεραπείας, με πιθανότητα διασωλήνωσης και πιθανότητα θανάτου που υπερβαίνει το 30%.
Ακόμα και αν νοσήσω, παρά τον εμβολιασμό, η λοίμωξη θα είναι ήπια.
- Γιατί αποτελεί ασφαλή τρόπο απόκτησης άμυνας με τη δημιουργία εξουδετερωτικών αντισωμάτων συγκριτικά με την ίδια τη νόσηση COVID-19.
Παρά τούτα δεν γνωρίζουμε ακόμα με ακρίβεια τη διάρκεια ζωής των αντισωμάτων τόσο με τον εμβολιασμό (έως σήμερα ~8 μήνες).
- Γιατί προστατεύω το περιβάλλον μου και κατ’ επέκταση το κοινωνικό σύνολο ώστε να διακοπεί η αλυσίδα της μετάδοσης. Ακόμα περισσότερο προστατεύω τις ευπαθείς ομάδες [άτομα με χρόνιες παθήσεις των πνευμόνων, σοβαρές καρδιακές παθήσεις, ανοσοκαταστολή (καρκίνοι υπό ενεργό θεραπεία, μεταμόσχευση συμπαγών οργάνων ή αρχέγονων αιμοποιητικών κυττάρων, ανοσοανεπάρκειες, μη καλώς ελεγχόμενη HIV λοίμωξη, κορτικοστεροειδή ή άλλα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα), σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2, νεφρική ανεπάρκεια, ηπατική ανεπάρκεια, νοσογόνος παχυσαρκία (BMI >40), υπέρταση], στις οποίες η νόσηση συνεπάγεται υψηλό ποσοστό θνητότητας.
- Γιατί προστατεύω το Υγειονομικό Σύστημα της χώρας μου από κατάρρευση, μειώνοντας τον αριθμό των κρουσμάτων και κατ’ επέκταση τις εισαγωγές στο νοσοκομείο και τις Μονάδες Εντατικής Θεραπείας όπως συνέβη σε πολλές χώρες στο πρώτο πανδημικό κύμα αλλά και στο δεύτερο στην Ιταλία, στην Βραζιλία, στην Ινδία, ακόμα και στις ΗΠΑ, ώστε οι νοσηλευόμενοι από COVID-19 να έχουν καλύτερη περίθαλψη.
- Γιατί είναι ο μόνος τρόπος για να αναχαιτιστεί τελικά η πανδημία.
Όπως με όλους τους εμβολιασμούς, για να αναχαιτιστεί ο φαύλος κύκλος της μετάδοσης του ιού SARS-COV-2 πρέπει να εμβολιαστεί τουλάχιστον το 70% του πληθυσμού, ώστε να επιτευχθεί η αποκαλούμενη «ανοσία αγέλης». Τότε το 70% προστατεύει το 30% των μη εμβολιασθέντων.
Πόσο αποτελεσματικά είναι τα εμβόλια mRNA της Pfizer-BioNTech και της Moderna;
Τα ήδη κυκλοφορούντα mRNA εμβόλια έχουν εντυπωσιακή αποτελεσματικότητα που φτάνει το 95%. Δύο εβδομάδες μετά την Α’ δόση το 70% έως 80% των εμβολιασθέντων έχει αναπτύξει υψηλή ανοσία. Εντούτοις απαιτείται και η δεύτερη δόση για την επαρκή προστασία.
Μετά τον εμβολιασμό πρέπει να εφαρμόζω τα μέτρα προφύλαξης κατά του κορωνοϊού;
Εφόσον δεν έχουμε ακόμα πετύχει την ανοσία αγέλης, μέχρι να εμβολιαστεί τουλάχιστον το 70% του πληθυσμού, θα πρέπει να τηρούμε «αυστηρά» τα μέτρα προφύλαξης (χρήση μάσκας, υγιεινή των χεριών, τήρηση αποστάσεων, αποφυγή συγχρωτισμού, μείωση κινητικότητας, αερισμός κλειστών χώρων). Άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε τις μεταλλάξεις του ιού με τη Βρετανική να είναι κυρίαρχη στην Ελλάδα με κύριο χαρακτηριστικό πολλαπλάσια ταχύτητα μετάδοσης του ιού, χωρίς όμως να επηρεάζεται η δραστικότητα του εμβολίου. Τα μέτρα προφύλαξης ειδικά για τον μεταλλαγμένο ιό έχουν απόλυτη ένδειξη, ώστε να παρεμποδιστεί η διασπορά του.
Μπορεί να κάνω εμβόλιο και να μην νοσήσω, αλλά να είμαι ασυμπτωματικός φορέας του ιού και επομένως να μεταδώσω τον ιό;
Οι μέχρι τώρα μελέτες για τα εμβόλια που ήδη κυκλοφορούν στη χώρα μας έχουν δείξει ότι προστατεύουν από σοβαρή νόσηση, διότι παρεμποδίζεται σε πολύ υψηλό ποσοστό μέσω του εμβολίου η είσοδος του ιού από τους βλεννογόνους του αναπνευστικού. Εκείνα τα άτομα που δεν προστατεύονται πλήρως είναι δυνατό να εμφανίσουν πολύ ήπια νόσο ή (και το συνηθέστερο) να είναι ασυμπτωματικά που σημαίνει ότι έχουν προσβληθεί για δεύτερη φορά από τον κορονοϊό χωρίς να
κινδυνεύουν οι ίδιοι, ενώ μπορούν να μεταδώσουν τον ιό. Επειδή όμως το ιϊκό τους φορτίο είναι χαμηλό, η πιθανότητα μετάδοσης του ιού είναι μικρότερη συγκριτικά με τα μη εμβολιασμένα άτομα. Αποτελεί όμως μια άλλη ισχυρή αιτία για την οποία οι εμβολιασθέντες δεν θα πρέπει να εγκαταλείψουν τα μέτρα προφύλαξης.
«Ακούγεται» ότι το νέο εμβόλιο (mRNA) παρασκευάστηκε με νέες τεχνικές σε σχέση με τα άλλα εμβόλια. Αυτό πόσο επικίνδυνο είναι;
Τα νεότερα εμβόλια, της Pfizer-BioNTech και της Moderna, είναι mRNA εμβόλια, είναι κάτι καινούργιο, δεν υπήρχε πιο πριν. Αλλά ωστόσο η τεχνολογία γύρω από αυτό ωρίμασε τα τελευταία χρόνια. Είναι σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό πιο αποδοτικό από οτιδήποτε άλλο υπάρχει αυτή τη στιγμή σαν τεχνολογία εμβολίων, γι’ αυτό και χρησιμοποιήθηκε. Είναι η πρώτη φορά που έχουμε εμβόλιο mRNA. Ωστόσο ο λόγος που χρησιμοποιήθηκε είναι γιατί οι άλλες μέθοδοι είτε δεν ήταν αποδοτικές, είτε η ασφάλειά τους ήθελε πολύ περισσότερο χρόνο για να ελεγχθεί (όπως στα εμβόλια ζωντανών ιών).
Το mRNA είναι ένα συνθετικό «αγγελιοφόρο» (εξ ου και το m είναι messenger-μεταφορέας) RNA που κατέχει την πληροφορία για να συνθέσουν τα ανθρώπινα κύτταρα την πρωτεΐνη-ακίδα του ιού. Αυτό το RNA πρέπει για να μπει στα κύτταρα, να προστατευτεί και γι’ αυτό το βάζουν μέσα σε έναν λιπιδικό φορέα, ένα νανοσωματίδιο, με το οποίο καταφέρνει και μπαίνει μέσα στα κύτταρά μας. Μόλις μπει στα κύτταρά μας αυτό το RNA (αυτό το μήνυμα), θα δώσει το σήμα για να φτιαχτεί η πρωτεΐνη και θα προκληθεί η παραγωγή αντισωμάτων. Πρέπει όμως να διευκρινιστούν τα ακόλουθα: Το mRNA των εμβολίων είναι δέκα φορές μικρότερο από εκείνο του ανθρώπου, ενώ δεν έχει την δυνατότητα να φτάσει στον πυρήνα του κυττάρου μας όπου ευρίσκεται το DNA μας και τελικώς το mRNA μεταφράζεται σε πρωτεΐνες στο κυτταρόπλασμα (έξω από τον πυρήνα), ενώ σε 1-2 ημέρες καταστρέφεται.
Το mRNA ΔΕΝ μπαίνει μέσα στον πυρήνα του κυττάρου και επομένως ΔΕΝ αλλοιώνει το DNA του.
Υπάρχουν αντενδείξεις για τον εμβολιασμό έναντι της COVID-19;
Εξυπακούεται ότι ο εμβολιασμός (όπως και όλοι οι εμβολιασμοί) θα πρέπει να αναβάλλεται σε οξεία εμπύρετη νόσο. Οι έγκυες γυναίκες, όπως και τα παιδιά <16 ετών και <18 ετών για τα δύο mRNA εμβόλια αντίστοιχα, δεν συνιστάται να εμβολιαστούν έως να γίνουν οι κατάλληλες μελέτες. Εντούτοις, αν μια γυναίκα είναι έγκυος και εμβολιάστηκε ενώ δεν το ήξερε, ουδέποτε χρειάζεται να οδηγηθεί σε
απόξεση. Είναι όμως σκόπιμο, αν μια γυναίκα θέλει να προγραμματίσει εγκυμοσύνη, το εμβόλιο να γίνει 1-2 μήνες πριν τον προγραμματισμό. Τέλος, πρέπει να διευκρινιστεί ότι ο θηλασμός σε ασθενή λεχωΐδα με COVID-19 αντενδείκνυται.
Ερώτημα αποτελούν τα ανοσοκατεσταλμένα άτομα, όπως και τα άτομα με αυτοάνοσα νοσήματα για τα οποία τα νέα εμβόλια είναι ασφαλή! Εντούτοις δεν είναι βέβαιη η επαρκής ανοσολογική απάντηση. Επομένως ενώ δεν αποτελούν κατ’ ουσία αντένδειξη εμβολιασμού, για την δική τους προφύλαξη, πρέπει να εμβολιάζεται το στενό περιβάλλον τους. Εξάλλου είναι γνωστό ότι οι λοιμώξεις και κυρίως οι ιογενείς, όπως η γρίπη, πυροδοτούν την έξαρση των αυτοάνοσων νοσημάτων, αποτελώντας έναν ακόμα λόγο για να εμβολιαστούν τα άτομα αυτά έναντι της COVID-19. Πρέπει να τονιστεί ότι οι ογκολογικοί και οι αιματολογικοί ασθενείς, οι οποίοι υποβάλλονται σε χημειοθεραπεία, προκειμένου να εμβολιαστούν είναι απαραίτητο να προηγηθεί συνεννόηση με τον ιατρό τους, όπως και με λοιμωξιολόγο, εφόσον για την ομάδα αυτή υπάρχουν ειδικές αντενδείξεις.
Αναφορικά με την πιθανότητα αλλεργικών αντιδράσεων, ενδιαφέρει μόνο το ιστορικό αναφυλαξίας ιδιαίτερα μετά τη χορήγηση άλλου εμβολίου, π.χ. της γρίπης.
Γενικά όμως, από τις μέχρι τώρα κλινικές μελέτες, φαίνεται ότι οι αναφυλακτικές αντιδράσεις στο εμβόλιο έναντι της COVID-19 εμφανίζονται σε πολύ μικρό αριθμό εμβολιασθέντων (15/1.000.000 δόσεις!) και αντιμετωπίζονται φαρμακευτικά με επιτυχία.
