Στις 30 Αυγούστου το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ECDC) ανακοίνωσε δύο συρροές κρουσμάτων σαλμονέλλωσης από Salmonella Enteritidis Sequence Type ST11, σχετιζόμενες με κατανάλωση κοτόπουλου σε 11 χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Συγκεκριμένα, τον Ιούλιο, η Δανία δήλωσε μία συρροή κρουσμάτων σαλμονέλλωσης. Έως τις 25 Αυγούστου 2023, δηλώθηκαν συνολικά 97 κρούσματα σε 11 χώρες της Ευρώπης. Η πλειονότητα των 19 κρουσμάτων με τα οποία πραγματοποιήθηκε συνέντευξη, ανέφερε κατανάλωση κεμπάπ ή πίτσα που πιθανόν περιείχε κοτόπουλο ή άλλων προϊόντων κοτόπουλου, πριν την εκδήλωση των συμπτωμάτων.
Επιπρόσθετα, στις αρχές Αυγούστου η Αυστρία δήλωσε μία συρροή κρουσμάτων σαλμονέλλωσης, ένα εκ των κρουσμάτων της οποίας απεβίωσε. Οι ημερομηνίες έναρξης συμπτωμάτων των κρουσμάτων κυμαίνονται στην περίοδο μέσα Μαρτίου 2023-μέσα Ιουλίου 2023. Έως τις 25 Αυγούστου, δηλώθηκαν συνολικά 37 κρούσματα από 6 χώρες της Ευρώπης. Κατά τις συνεντεύξεις που διενεργήθηκαν με τα 8 δηλωθέντα κρούσματα στην Αυστρία διαπιστώθηκε ότι 5 εξ αυτών είχαν καταναλώσει κεμπάπ κοτόπουλο κατά την περίοδο επώασης της νόσου.
Προϊόντα πουλερικών και αυγών έχουν αναγνωριστεί ως πηγές διακρατικών τροφιμογενών επιδημιών σαλμονέλλωσης. Σχετικές εκθέσεις έχουν δημοσιευτεί την περίοδο 2020-2022, αναφορικά με επιδημίες συνδεόμενες με την κατανάλωση προϊόντων πουλερικών (2021), αυγών (2020) και προϊόντων αυγών (2022). Οι δύο τελευταίες υποδεικνύουν την παρατεταμένη κυκλοφορία του εν λόγω κλώνου στην Ευρώπη από το 2013.
Ο κίνδυνος εμφάνισης νέων λοιμώξεων οφειλόμενων στη S.Enteritidis ST11 παραμένει υψηλός στις χώρες της Ευρώπης. Ως εκ τούτου, κρίνεται απαραίτητη η ενίσχυση της συνεργασίας των αρμόδιων εμπλεκόμενων φορέων, υπό το πρίσμα της Ενιαίας Υγείας, στα πεδία της δημόσιας υγείας, της ασφάλειας των τροφίμων και της υγείας των ζώων, με στόχο την ενδελεχή διερεύνηση και τη λήψη μέτρων ελέγχου για τον περιορισμό του φαινομένου.
Επιδημιολογικά δεδομένα στην Ελλάδα
Η μη τυφο-παρατυφική σαλμονέλλωση επιτηρείται στην Ελλάδα μέσω του Συστήματος Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων αποτελώντας το συχνότερα δηλούμενο τροφιμογενές νόσημα, ενώ ο ορότυπος S. Enteritidis είναι ο συχνότερα αναγνωριζόμενος ορότυπος. Την περίοδο Ιανουαρίου-Αυγούστου, δηλώθηκαν μέσω του Συστήματος Υποχρεωτικής Δήλωσης Νοσημάτων 488 κρούσματα μη τυφο-παρατυφικής σαλμονέλλωσης. Στο σύνολο των 100 κρουσμάτων για τα οποία ήταν διαθέσιμη η πληροφορία, τα 66 (66%) είχαν ορότυπο S. Enteritidis. Το ποσοστό απομόνωσης του συγκεκριμένου ορότυπου παρουσίασε αύξηση κατά 43% σε σχέση με τον μέσο όρο της πενταετίας 2015-2019 (εξαιρείται η περίοδος της πανδημίας ως μη τυπική όσον αφορά την καταγραφή της συχνότητας της σαλμονέλλωσης).
Σημειώνεται ότι στη χώρα μας δεν πραγματοποιείται συστηματικά αλληλούχηση ολικού γονιδιώματος (Whole Genome Sequencing) στα στελέχη Salmonella spp.
Για το θέμα έχει εκδώσει ανακοίνωση ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας επισημαίνοντας ότι παρακολουθεί το φαινόμενο και τονίζει τη σημασία της δήλωσης κρουσμάτων μη τυφο-παρατυφικής σαλμονέλλωσης από τους κλινικούς και τους εργαστηριακούς γιατρούς και την αποστολή των κλινικών καλλιεργημάτων στο Εθνικό Κέντρο Αναφοράς Σαλμονελλών Σιγκελλών και λοιπών εντεροπαθογόνων.
Τι να προσέχουμε
Το επαρκές μαγείρεμα του κρέατος, των πουλερικών και των αυγών, η λήψη μέτρων για την αποφυγή της επιμόλυνσης τροφίμων που καταναλώνονται ωμά (π.χ. σαλάτες) από μολυσμένα τρόφιμα ή μολυσμένες επιφάνειες και η αυστηρή τήρηση των κανόνων υγιεινής, είναι οι βασικοί άξονες πρόληψης της σαλμονέλλωσης και των υπόλοιπων νοσημάτων που μεταδίδονται με την κατανάλωση μολυσμένου τροφίμου ή νερού.
Σαλμονέλλωση
H σαλμονέλλωση εκδηλώνεται ως οξεία γαστρεντερίτιδα με μη αιματηρή διάρροια (στην πλειονότητα των περιπτώσεων), η οποία διαρκεί συνήθως 3-7 ημέρες και συνοδεύεται από πυρετό (σχεδόν στο 100% των περιπτώσεων), κοιλιακό άλγος, μυαλγία, πονοκέφαλο, ναυτία (που μπορεί να προηγείται της διάρροιας) και εμετό.
Συνήθως τα συμπτώματα της σαλμονέλλωσης έχουν αιφνίδια έναρξη.
Η αφυδάτωση αποτελεί επιπλοκή της νόσου, κυρίως στα μικρά παιδιά και τους ηλικιωμένους.
Σε ομάδες υψηλού κινδύνου (π.χ. βρέφη, ανοσοκατασταλμένοι κλπ.), μπορεί να υπάρχουν και άλλες επιπλοκές
Περίοδος επώασης – μεταδοτικότητας
Η περίοδος επώασης του νοσήματος κυμαίνεται από 6 έως 72 ώρες (3 ημέρες), ανάλογα με τον αριθμό των μικροοργανισμών που έχουν καταποθεί. Τα περισσότερα κρούσματα εμφανίζονται μέσα σε 12-36 ώρες από την έκθεση.
Η περίοδος μεταδοτικότητας της νόσου διαρκεί για όσο χρονικό διάστημα αποβάλλεται το παθογόνο μικρόβιο με τα κόπρανα. Το διάστημα αυτό ποικίλλει από αρκετές ημέρες έως και μήνες, με διάμεση διάρκεια τις πέντε εβδομάδες.
Τρόπος μετάδοσης
Με την κατανάλωση μολυσμένου τροφίμου ή νερού μέσω της έντερο-στοματικής οδού.
Ο συχνότερος τρόπος μετάδοσης είναι η κατανάλωση μολυσμένου με κόπρανα τροφίμου ή νερού.
Η κατανάλωση ωμού ή ατελώς μαγειρεμένου μολυσμένου τροφίμου μπορεί να οδηγήσει σε λοίμωξη.
Σημειώνεται ότι η Salmonella spp. πολλαπλασιάζεται σε θερμοκρασίες από 7°C έως 46°C, οπότε ανεπαρκές ψήσιμο των τροφίμων μπορεί να επιτρέψει τον πολλαπλασιασμό των μικροοργανισμών σε ικανό αριθμό για να προκαλέσουν λοίμωξη.
Ο μικροοργανισμός καταστρέφεται με την παραμονή του σε θερμοκρασία μεγαλύτερη των 70°C για τουλάχιστον 2 λεπτά.
Επιμόλυνση τροφίμου
Μολυσμένα τρόφιμα, κυρίως ωμά, μπορεί να αποτελέσουν πηγή επιμόλυνσης άλλων τροφίμων στην κουζίνα, τα οποία συνήθως δεν μαγειρεύονται, όπως για παράδειγμα οι σαλάτες. H επιμόλυνση μπορεί να συμβεί μέσω επιφανειών ή σκευών ή ακόμα και μέσα στο ψυγείο όταν η τοποθέτηση των τροφίμων γίνεται με τρόπο ακατάλληλο.
Η μόλυνση ενός τροφίμου μπορεί να συμβεί και μέσω των χεριών ενός ασθενή ή ενός φορέα που χειρίζεται τρόφιμα.
Οι επιδημίες σαλμονέλλωσης σε καταναλωτές συνήθως προκύπτουν μέσω της μετάδοσης του μικροβίου με αυτόν τον τρόπο.
Σπανιότερα γίνεται μετάδοση από άτομο σε άτομο μέσω της έντερο-στοματικής οδού χωρίς τη μεσολάβηση ενδιάμεσου τροφίμου. Ο κίνδυνος είναι μεγαλύτερος κατά τη διάρκεια της οξείας διαρροϊκής φάσης της νόσου. Η μετάδοση αυτού του τύπου – λόγω ανεπαρκών συνθηκών υγιεινής – μπορεί να προκαλέσει παράταση τροφιμογενών επιδημιών σε χώρους ομαδικής διαβίωσης.
Παιδιά και ενήλικες με ακράτεια κοπράνων συμβάλλουν στη μετάδοση της νόσου, ενώ αναφέρονται, επίσης, βιβλιογραφικά ως τρόποι μετάδοσης της σαλμονέλλωσης, η άμεση επαφή με ζώα, οι ενδοσκοπικές τεχνικές (σε νοσοκομεία), ο μητρικός θηλασμός, η μετάγγιση αίματος και η επαφή με μολυσμένα με κόπρανα, κλινοσκεπάσματα, παιχνίδια και ρούχα.
Θεραπεία
Η θεραπεία της σαλμονέλλωσης είναι κατά κανόνα συμπτωματική (ενυδάτωση και αναπλήρωση ηλεκτρολυτών).
Όταν δεν υπάρχουν επιπλοκές, η χορήγηση αντιβιοτικών για την αντιμετώπιση της νόσου δεν ενδείκνυται, καθώς δεν βραχύνει τη διάρκεια της νόσου, ενώ αντίθετα σχετίζεται με παράταση της φορίας και αυξημένο κίνδυνο υποτροπών.
Ένδειξη για λήψη αντιβιοτικών (κινολόνες από το στόμα για 3-5 ημέρες ή τριμεθοπρίμη – σουλφομεθοξαζόλη μετά από καλλιέργεια) υπάρχει σε άτομα με αυξημένο κίνδυνο βακτηριαιμίας.
Η χορήγηση ανασταλτικών της εντερικής κινητικότητας, όπως είναι η λοπεραμίδη (Imodium), για την ανακούφιση των συμπτωμάτων, φαίνεται ότι καθυστερεί την αποδρομή της λοίμωξης και ότι αυξάνει την ανάγκη της λήψης αντιμικροβιακής θεραπείας, οπότε θα πρέπει να αποφεύγεται.
Προληπτικά μέτρα
- Σχολαστικό πλύσιμο των χεριών μετά τη χρήση της τουαλέτας και την αλλαγή πάνας (το πλύσιμο των χεριών πρέπει να εφαρμόζεται το ίδιο σχολαστικά και στο παιδί), καθώς και πριν και μετά το χειρισμό τροφίμων
- Σχολαστικό πλύσιμο των σκευών και των χεριών μετά το χειρισμό ωμού κρέατος.
- Αποφυγή κατανάλωσης ατελώς μαγειρεμένου κρέατος, αυγών ή τροφίμων που περιέχουν αυγά και που δεν έχουν μαγειρευτεί επαρκώς.
- Τήρηση κανόνων υγιεινής στην κουζίνα (διαφορετικές επιφάνειες κοπής, πλύσιμο ωμών φρούτων και λαχανικών, διατήρηση των τροφίμων σε κατάλληλες θερμοκρασίες ψύξης).
- Τήρηση κανόνων υγιεινής κατά τη φροντίδα των κατοικίδιων ζώων (σχολαστικό πλύσιμο των χεριών μετά από επαφή με τα κατοικίδια και τα αντικείμενα με τα οποία έχουν έρθει σε επαφή, σχολαστικός καθαρισμός ενυδρείων, απομάκρυνση των κατοικίδιων ζώων από τους χώρους παρασκευής τροφίμων).
