*του Κομνηνού Αργυρέλλη,
φιλολόγου και καθηγητή
στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας
“Αρκετός και καλός χάλικας υπάρχει στις παρυφές του Λισβορίου, στις θέσεις Σωθηρέλια και Βρυσούδια”
Απόσπασμα από το ανάτυπο (1996) στη Λεσβιακή παροικία του ιστοριοδίφη ιατρού Βασίλη Κουμαρέλα με τίτλο “ΛΕΣΒΟΣ ΝΗΣΙ ΠΥΡΙΤΟΛΙΘΟΥ”, που ήρθε, ως φαίνεται, το πλήρωμα του χρόνου, ώστε να συνδυαστεί με τις σημαντικές ανασκαφές στα Ροδαφνίδια Λισβορίου Λέσβου από την αρχαιολόγο κ. Νένα Γαλανίδου και την ομάδα της του Πανεπιστημίου Κρήτης, που για έκτη συνεχή χρονιά ανασκάπτουν την περιοχή, φέρνοντας στο φως σημαντικά παλαιολιθικά εργαλεία εκατοντάδων χιλιάδων ετών, κυρίως από πυριτόλιθο (χάλικα).
Φαίνεται δε να ενισχύεται η άποψη που εκφράσαμε πριν ένα χρόνο, ότι η βασική θέση, απ’ όπου ως φερτή ύλη μεταφέρθηκαν αυτά τα εργαλεία, κυρίως χειροπελέκεις, είναι η θέση Σωθηρέλια, πάνω από το Κοιμητήριο (Αλωνέλ) και στις Νοτιοδυτικές παρυφές του χωριού. Η απότομη κατωφέρεια από το μέρος εκείνο συνηγορεί στην άποψή μας ότι το βρόχινο νερό ακολουθεί την πορεία ως τα Ροδαφνίδια, συμπαρασύροντας στο διάβα των αιώνων όλα εκείνα, που η σκαπάνη ανευρίσκει σήμερα.
(Αξίζει να σημειωθεί ότι πρώτος εντόπισε τη θέση αυτή ο ιατρός αρχαιοδίφης κ. Χάρης Χαρίσης με τη σύζυγό του Πασκάλ Ντουράν και δημοσίευσε πριν πολλά χρόνια στο περιοδικό «Αρχαιολογία».)
Και ο Βασίλης ακούραστος. Δεν αρκέστηκε σ’ ένα πέρασμα από την έκθεση των παλαιολιθικών ευρημάτων που ταξινομούνται στο πρώην Δημοτικό Σχολείο, όπου είχε πλούσια ενημέρωση από τους φοιτητές ερευνητές, αλλά προλαβαίνοντας τη δύση του ηλίου κάνει αυτοψία στα νέα εντυπωσιακά σκάμματα της έρευνας και τελικά καταλήγουμε στον ποταμό Γλάρο και το υπερκείμενο ύψωμα της Αγίας Φωτιάς.
Ανηφορικό και δύσβατο το μονοπάτι, μας “απειλούσε” σε κάθε βήμα με ογκόλιθους και βραχοσπηλιές! Τέλος ανάμεσα από πουρνάρια, δρυς και σχίνους-τετραμίθες αναδύονται όχι ένα, αλλά δύο εκκλησάκια της Αγίας Φωτιάς!
Ο Κουμαρέλας στο στοιχείο του…”Βλέπουμε και λίγα όστρακα άβαφων αγγείων (σ.σ. κουμάρια) και κεραμίδων καθώς και αρχιτεκτονικό μέλος αρχαίου κτίσματος των βυζαντινών και ίσως και των αρχαίων χρόνων” για το οποίο, εάν κρίνουμε από τη φυσική οχύρωση και την εξαίρετη θέα των παραλίων του κόλπου Καλλονής μέχρι και το στόμιο στη νησίδα Γαρμπιάς και την οπτική επαφή με το χωριό Λισβόρι, η ερμηνεία βίγλας – φρυκτωρίας είναι η πιθανότερη για την ειδοποίηση των τοπικών πληθυσμών-οικισμών σε περιπτώσεις κινδύνου από είσοδο πειρατικών καραβιών στον κόλπο.
Πρέπει δε να σημειωθεί ότι η Αγία Φωτεινή λατρεύτηκε ως Αγία Φωτιά και σε άλλα μέρη της νήσου, συνήθως σε παράλια υψώματα με ευρύ οπτικό ορίζοντα (Χαλερά Άντισσας, Μπαλήνη Σκαλοχωρίου). Το προσωνύμιο δόθηκε στην Αγία σε ανάμνηση των σωτηρίων σημάτων φωτιάς-καπνού, που έστελναν οι φρυκτωρίες και τα παλιά χρόνια και από τη λαϊκή δοξασία ότι αυτή θα έριχνε φωτιά να κάψει τους θαλάσσιους επιδρομείς, προστατεύοντας τους πιστούς της.
Πλούσιοι πια σε εμπειρίες και Ιστορία είχαμε τη χαρά, τέλος να παρακαθήσουμε στην εκδήλωση του Πολιτιστικού Συλλόγου του χωριού, στο Λιμανάκι στο Σκαμνιούδι, όπου η δραστήρια Πρόεδρός του κ. Μαρία Χατζηπαναγιώτου-Ντούσια εκθείασε στην ομιλία της το έργο της παρευρισκόμενης ερευνητικής ομάδας της κ. Γαλανίδου. Πάνω στην ώρα “Παριζιάνες ” θαρρείς, δραπετεύοντας από τις τοιχογραφίες της Κνωσού, ξεκινούσαν το χορό, ενώ τα αγόρια της Ομάδας συναγωνίζονταν στην “Ευδοκία” κάνοντας την καθηγήτριά τους να αναρωτιέται χαριεντιζόμενη “πώς θα μπορούσε να δουλέψει η σκαπάνη την επαύριο”.
