Του Αθανάσιου Γκουλιάμα,
Επιμελητή Α’ Γενικής Ιατρικής στο ΕΣΥ
Το ελληνικό καλοκαίρι είναι συνυφασμένο με τη θάλασσα. Ακόμα και αν μείνουμε στην πόλη, έχουμε τη δυνατότητα να κάνουμε τα μπάνια μας. Μερικές φορές όμως είναι καλύτερα να μένουμε στην ξαπλώστρα μας… Το γεγονός ότι είμαστε υγιή άτομα δεν σημαίνει ότι οι αντοχές μας είναι ανεξάντλητες, ούτε αποτελεί εγγύηση ότι δεν θα μας συμβεί κάτι κακό την ώρα που χαιρόμαστε τη θάλασσα. Μπορεί η κολύμβηση να προσφέρει σωματική και ψυχική ευεξία, αλλά πάντοτε χρειάζεται προσοχή.
Στην Ελλάδα ο πνιγμός είναι η δεύτερη πιο συχνή αιτία θανάτου μετά τα τροχαία. Η χώρα μας κατέχει την 6η θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση των 28 κρατών-μελών και την 39η μεταξύ 116 χωρών παγκοσμίως. (Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας 2014). Κάθε χρόνο, σύμφωνα με το υπουργείο Υγείας, χάνουν τη ζωή τους από πνιγμό, κατά μέσο όρο 10 παιδιά, με το 30% των περιπτώσεων να είναι σε πισίνες και το 70% στην θάλασσα.
Ο Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας (ΕΟΔΥ) σημειώνει ότι ο πνιγμός αποτελεί σοβαρό πρόβλημα υγείας παγκοσμίως και εξηγεί ότι καταγεγραμμένα, ένας άνθρωπος χάνει τη ζωή του από πνιγμό κάθε 90 δευτερόλεπτα στον πλανήτη.
Σε κάθε θανατηφόρο κρούσμα, αντιστοιχούν 4-20 μη θανατηφόροι πνιγμοί με δυσμενείς και δυνητικά μακροχρόνιες συνέπειες όχι μόνο στην υγεία, αλλά και με σοβαρές οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις στον πάσχοντα, στην οικογένειά του, στους υπεύθυνους λουτρικών εγκαταστάσεων και στους ναυαγοσώστες.
Οι απώλειες ανθρώπινων ζωών κάθε χρόνο οφείλονται εν πολλοίς και στην απουσία οργανωμένων παραλιών και εκπαιδευμένων διασωστών που να είναι ικανοί να επαναφέρουν στη ζωή κάποιον που έχασε τις αισθήσεις του μέσα στη θάλασσα.
Η κακιά συνήθεια των κολυμβητών να πέφτουν στη θάλασσα αμέσως μετά το φαγητό και η υπερεκτίμηση των δυνατοτήτων τους αποτελούν τις πιο συχνές αιτίες πνιγμού. Άλλοι πάλι – κυρίως νέοι – θα αγνοήσουν τις συμβουλές των γιατρών που απαγορεύουν ρητά το μπάνιο όταν έχει προηγηθεί κατανάλωση αλκοόλ. Υπάρχουν και εκείνοι που βουτούν αλόγιστα σε άγνωστα νερά ή κάνουν βουτιές χωρίς να γνωρίζουν την μορφολογία του βυθού ή ακόμα και το βάθος της θάλασσας στο συγκεκριμένο σημείο.
Τα στατιστικά στοιχεία επίσης δείχνουν ότι τα περισσότερα ατυχήματα στην παραλία γίνονται στα πρώτα 10 μέτρα από την ακτή, γιατί εκεί όλοι νιώθουμε ότι είμαστε δίπλα στη στεριά, άρα και ασφαλείς. Έτσι, κάθε καλοκαίρι έχουμε “παρέλαση” ειδήσεων που αφορούν σε… θαλασσινά δράματα.
Ο ΠΝΙΓΜΟΣ ΔΕΝ ΜΟΙΑΖΕΙ ΜΕ ΠΝΙΓΜΟ – ΑΝΑΓΝΩΡΙΖΩ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΖΩ…
Το κούνημα των χεριών, το χτύπημα του νερού, οι φωνές και οι «εντυπωσιακές» ενδείξεις που έχουμε εκπαιδευτεί μέσω τηλεόρασης να περιμένουμε, σπάνια συναντώνται στην πραγματική ζωή.
Και δεν μοιάζει με αυτή που περιμένουν οι περισσότεροι. Υπάρχει ελάχιστο πιτσίλισμα, καθόλου κούνημα χεριών ή φωνές ή κάλεσμα για βοήθεια οποιουδήποτε είδους. Στο 10% των πνιγμών, ο ενήλικας παρακολουθεί χωρίς να έχει ιδέα τι συμβαίνει.
Η ενστικτώδης αντίδραση στον πνιγμό περιγράφεται ως εξής:
- Εκτός από σπάνιες περιπτώσεις, οι άνθρωποι που πνίγονται δεν είναι σωματικά σε θέση να φωνάξουν για βοήθεια. Το αναπνευστικό σύστημα έχει σχεδιαστεί για την αναπνοή. Η ομιλία είναι δευτερεύουσα λειτουργία. Το στόμα των ανθρώπων που πνίγονται δεν μένει αρκετή ώρα πάνω από το νερό ώστε να μπορέσουν να εκπνεύσουν, να εισπνεύσουν και να φωνάξουν για βοήθεια.
- Οι άνθρωποι που πνίγονται δεν μπορούν να κουνήσουν τα χέρια για βοήθεια. Η φύση τους αναγκάζει ενστικτωδώς να εκτείνουν τα χέρια τους πλαγίως και να πιέσουν προς τα κάτω την επιφάνεια του νερού. ώστε να μπορέσουν να βγάλουν το στόμα τους έξω από το νερό για να αναπνεύσουν.
Έτσι δεν μπορούν να εκτελέσουν τις κινήσεις που θα ήθελαν, όπως να κουνήσουν τα χέρια για βοήθεια, να κινηθούν προς έναν διασώστη ή να απλώσουν τα χέρια για να πιάσουν εξοπλισμό διάσωσης.
- Τα σώματα των ανθρώπων που πνίγονται παραμένουν σε όρθια θέση στο νερό, χωρίς κανένα ίχνος υποστηρικτικών λακτισμάτων με τα πόδια. Αν δεν διασωθούν από έναν εκπαιδευμένο ναυαγοσώστη, οι άνθρωποι που πνίγονται μπορούν να παλέψουν στην επιφάνεια του νερού μόνο 20 ως 60 δευτερόλεπτα πριν να βουλιάξουν. Αυτό δεν σημαίνει ότι ένας άνθρωπος που φωνάζει για βοήθεια και κάνει απότομες και σπασμωδικές κινήσεις δεν αντιμετωπίζει σοβαρό θέμα – βρίσκεται σε αγχώδη κατάσταση στο νερό, εντούτοις είναι ακόμα σε θέση να βοηθήσει το ίδιο στη διάσωσή του. Μπορεί να πιάσει σκοινιά διάσωσης, σωσίβια, κ.λ.π. Δώστε επίσης προσοχή στα εξής σημάδια πνιγμού:
- Κεφάλι χαμηλά στο νερό, στόμα στο επίπεδο της επιφάνειας του νερού
- Κεφάλι που γέρνει προς τα πίσω, στόμα ανοιχτό
- Βλέμμα παγωμένο και άδειο, που δεν μπορεί να εστιάσει
- Μάτια κλειστά
- Μαλλιά πάνω στο μέτωπο ή στα μάτια
- Δεν χρησιμοποιούν πόδια – αυτά βρίσκονται σε κάθετη θέση
- Ασθμαίνουν ή αγκομαχούν
- Προσπαθούν να κολυμπήσουν προς μία συγκεκριμένη κατεύθυνση αλλά δεν τα καταφέρνουν
- Προσπαθούν να γυρίσουν ανάσκελα
- Φαίνεται σαν να προσπαθούν να σκαρφαλώσουν σε μία αόρατη σκάλα.
Έτσι αν κάποιος βρίσκεται στη θάλασσα και όλα φαίνονται ΟΚ μην είστε τόσο σίγουροι.
Καμιά φορά η πιο συνηθισμένη ένδειξη ότι κάποιος πνίγεται είναι ότι δεν μοιάζει να πνίγεται.
Μπορεί να φαίνεται σαν να κολυμπά όρθιος κουνώντας χέρια και πόδια κοιτάζοντας προς τη στεριά.
Ένας καλός τρόπος για να σιγουρευτείτε; Ρωτήστε τον «Είσαι εντάξει;». Αν είναι σε θέση να απαντήσει, προφανώς είναι. Αν σας κοιτάξει με ένα άδειο βλέμμα, μπορεί να έχετε λιγότερο από 30 δευτερόλεπτα για να τον φτάσετε. Και γονείς, τα παιδιά που παίζουν στο νερό κάνουν φασαρία. Αν τυχόν ησυχάσουν, τα πλησιάζετε για να μάθετε γιατί.
Κάθε χρόνο έχουμε περί τους 400 πνιγμούς στη θάλασσα, που εύκολα αποδίδονται στο ότι δεν ήξερε ο πνιγμένος να κολυμπά.
Οι συνήθεις κίνδυνοι που αντιμετωπίζει κάθε άνθρωπος όταν κολυμπά έχουν σχέση με καταστάσεις όπως η εισρόφηση του φαγητού στον πνεύμονα ύστερα από έναν εμετό ή λιποθυμία για οποιονδήποτε λόγο μέσα στη θάλασσα, μυϊκή κράμπα και άλλες παθολογικές καταστάσεις.
Ένα έμφραγμα ή εγκεφαλικό λ.χ. που εκδηλώνονται μέσα στη θάλασσα μπορεί να αποβούν μοιραία λόγω του κινδύνου του πνιγμού.
Επίσης τα φάρμακα με σοβαρές παρενέργειες μπορούν να αποτελέσουν αιτία πνιγμού. Αυτά που μπορεί να προκαλέσουν δραματική πτώση της πίεσης ή λιποθυμία (όπως τα αγγειοδιασταλτικά) ή υπογλυκαιμία (όπως τα αντιδιαβητικά) ενοχοποιούνται περισσότερο. Οι καρδιοπαθείς, οι υπερτασικοί και οι διαβητικοί είναι αυτοί που κάνουν χρήση αυτών των φαρμάκων.
Σπανιότερα, το μπάνιο «σε παγωμένα νερά» μπορεί να προκαλέσει σπασμό των αρτηριών και ιδιαίτερα των στεφανιαίων αρτηριών, με επακόλουθο ακόμα και το σταμάτημα της καρδιάς.
Θάλασσα: Oδηγίες χρήσης!
Aν και λίγο υπερβολική η φοβία για τον καρχαρία, που εμφανίζεται από το πουθενά την ώρα που κολυμπούμε, είναι αρκετά έντονη, οι κίνδυνοι που κρύβει η θάλασσα είναι αρκετοί και σίγουρα καθόλου φανταστικοί.
Kαιρός, λοιπόν, να θυμηθούμε πώς πρέπει να συμπεριφερόμαστε στη θάλασσα, ώστε να απολαύσουμε το απέραντο γαλάζιο, χωρίς να βάλουμε σε κίνδυνο τον εαυτό μας.
Χαρείτε λοιπόν, την θάλασσα αφού πρώτα:
- Περάσουν τουλάχιστον τρεις ώρες από την τελευταία φορά που καταναλώσατε κάποιο γεύμα.
- Είστε σίγουροι ότι η ζέστη ή άλλοι παράγοντες (χρήση αλκοόλ, φαρμάκων, αϋπνία – ξενύχτι) δεν σας έχουν εξαντλήσει σωματικά.
- Αφιερώσετε τα 5 πρώτα λεπτά για να εξερευνήσετε τη θάλασσα στην οποία κολυμπάτε, όταν δεν τη γνωρίζετε και βρέξτε το σώμα σας με το νερό της, ώστε να αρχίσει το σώμα σας να προσαρμόζεται στην θερμοκρασία της.
- Έχετε επαρκώς καλύψει το σώμα σας με κατάλληλο σε τύπο και ποσότητα για το δερματότυπό σας, αντηλιακό.
- Αποφεύγετε το νυχτερινό μπάνιο, το μπάνιο με βροχή, τις βουτιές σε θάλασσα άγνωστη σε βάθος ή σύσταση σε βράχια, τις βουτιές και τα μακροβούτια σε περιοχές με θαλάσσια ρεύματα και παραμένετε πάντοτε, πίσω από την σηματοδοτημένη με σημαδούρες, περιοχή των λουομένων για να αποφύγετε δυσάρεστες εκπλήξεις – επαφές με μηχανοκίνητα μέσα (βάρκες, ταχύπλοα, jet ski κ.ά.).
Με ιδιαίτερη προσοχή και υπευθυνότητα θα πρέπει να μάθουμε και στα μικρά παιδιά αυτούς τους κανόνες, στα οποία επιπλέον θα πρέπει:
- Να επιμένουμε να φοράνε πάντα τα μπρατσάκια ή τα σωσίβιά τους.
- Να μην απομακρύνονται από κοντά μας.
- Να μην μπαίνουν στη θάλασσα, όταν έχει κύμα (κίνδυνος παράσυρσης ή ωτικού τραύματος).
- Να μην κάνουν για παιχνίδι τους την επιθετική και απότομη βουτιά των αδύναμων σε σχέση με αυτά συνομήλικων παιδιών.
- Να μην κάνουν βουτιές από υψηλά και απόκρημνα σημεία ή προβλήτες, γιατί μπορούν να τραυματιστούν θανάσιμα κατά την πτώση τους και να χάσουν τις αισθήσεις τους.
- Μην αφήνετε ποτέ τα παιδιά χωρίς επίβλεψη, όταν αυτά επιβιβάζονται σε φουσκωτά (ατομικά ή βαρκούλες) ή άλλα παιχνίδια της θάλασσας.
Σε μια χώρα σαν την Ελλάδα, όπου σχεδόν όλη της η επιφάνεια βρέχεται από θάλασσα, όλοι θα πρέπει να γνωρίζουν και να σέβονται τους κανόνες της. Μόνο τότε η θάλασσα μπορεί να είναι για όλους πηγή χαράς, χαλάρωσης και παιχνιδιού που όλοι αναζητάμε τους καλοκαιρινούς μήνες.
