Πάλλης Δημήτριος MD, MSc, PhD
Ορθοπεδικός Χειρουργός – Γ.Ν.Α. «ΚΑΤ»
Διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών
Μεταπτυχιακή ειδίκευση στα Μεταβολικά Νοσήματα των Οστών
Το τρέξιμο έχει μπει στην καθημερινότητα αρκετών συνανθρώπων μας και αποτελεί μία εξαιρετική άσκηση για όλο το σώμα που βελτιώνει την ποιότητα της ζωής προσφέροντας ευεξία και καλύτερη διάθεση. Η ευεργετική επίδραση του τρεξίματος στην υγεία είναι αδιαφισβήτητη. Ωστόσο το τρέξιμο ακόμη και σε μικρές αποστάσεις θα πρέπει να γίνεται με το σωστό εξοπλισμό και χωρίς υπερβολές καθώς οι κίνδυνοι που ελλοχεύουν είναι αρκετοί. Οι αθλητές μικρών αποστάσεων κινδυνεύουν από οξείς τραυματισμούς, όπως θλάσεις μυών και διαστρέμματα, ενώ αυτοί των μεγάλων αποστάσεων από σύνδρομα καταπόνησης, όπως η τενοντίτιδα του επιγονατιδικού τένοντα (γόνατο του άλτη), το σύνδρομο των δρομέων με την επιγονατοδομηριαία συμπτωματολογία, η τενοντίτιδα του τετρακεφάλου μυός, το σύνδρομο πρόσκρουσης της λαγονοκνημιαίας ταινίας, η ορογονοθυλακίτιδα του χηνείου ποδός, η ενθεσοπάθεια του Αχιλλείου τένοντα, το χρόνιο σύνδρομο διαμερίσματος, η πελματιαία απονευρωσίτιδα, το σύνδρομο προσαγωγών – κοιλιακών, τα κατάγματα κοπώσεως κ.ά..
Τα αίτια των συνδρόμων καταπόνησης ή υπέρχρησης είναι πολυπαραγοντικά και διακρίνονται σε ανατομικά, ενδογενή και εξωγενή. Στα ανατομικά αίτια περιλαμβάνονται κυρίως οι διαταραχές του ανατομικού και μηχανικού άξονα των κάτω άκρων, με τις διαταραχές ελαστικότητας και ανισορροπίας μεταξύ πρωταγωνιστών και ανταγωνιστών μυών να έχουν ένα δευτερεύοντα, αλλά εξίσου καθοριστικό ρόλο. Στα ενδογενή αίτια περιλαμβάνονται η ηλικία, οι συννοσυρότητες, όπως ένας προηγούμενος τραυματισμός που δεν αποκαταστάθηκε πλήρως, τα συστηματικά νοσήματα (π.χ. υπερουριχαιμία, σακχαρώδης διαβήτης, θυρεοειδοπάθεια) που εμπλέκονται στην παθοφυσιολογία της αιτιοπαθογένειας των συνδρόμων καταπόνησης και η λήψη φαρμακευτικών σκευασμάτων (π.χ. κορτιζόνη, κινολόνες) κυρίως σε χρόνια βάση. Στα εξωγενή αίτια τα οποία είναι και το ευκολότερο να ελεγχθούν και να τροποποιηθούν ανήκουν ο εξοπλισμός, η κακή προετοιμασία και τεχνική του τρεξίματος, το έδαφος και το κακό περιβάλλον άθλησης.
Η παθοφυσιολογία των συνδρόμων καταπόνησης ή υπέρχρησης είναι πολυπαραγοντική. Η επαναλαμβανόμενη τριβή των ιστών και τα αυξημένα φορτία κατά το τρέξιμο σε σχέση με τη βάδιση, προκαλούν φλεγμονώδη αντίδραση και συσσώρευση μικροτραυματισμών που δεν έχουν επαρκή χρόνο αποθεραπείας και αποκατάστασης. Αυτό μπορεί να οδηγήσει ακόμη και σε κάταγμα κοπώσεως λόγω της μηχανικής αποτυχίας που επέρχεται από τη συνεχόμενη καταπόνηση και την έλλειψη χρόνου αποκατάστασης. Σε περιπτώσεις δρομέων μεγάλων αποστάσεων, η ισχαιμία που προκαλείται στους ιστούς λόγω μειωμένης αιμάτωσης και αυξημένων αναγκών σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά για τη λειτουργία των μυών, δημιουργεί αντιδραστικό οίδημα πέριξ των ιστών με ό,τι αυτό συνεπάγεται όπως π.χ. στο σύνδρομο χρονίου διαμερίσματος.
Σύμφωνα με τα παραπάνω, για να υπάρξει όφελος από το τρέξιμο θα πρέπει να πληρούνται κάποιοι όροι και προϋποθέσεις, ώστε όλα τα συστήματα του οργανισμού αλλά και η πτυχή της ψυχικής υγείας να βγαίνουν κερδισμένοι. Η πρώτη γραμμή αντιμετώπισης είναι η πρόληψη και η συντηρητική θεραπεία επί εμφάνισης συμπτωματολογίας. Η σωστή υπόδηση είναι ζωτικής σημασίας. Είναι σημαντικό το υπόδημα να ανταποκρίνεται στην καταλληλότητα του εδάφους και να διατηρεί την ικανότητα απορρόφησης κραδασμών. Στη διεθνή βιβλιογραφία αναφέρονται αποστάσεις 250 – 500 μιλίων (ανάγονται σε 400 – 800 χιλιόμετρα) για αλλαγή των παπουτσιών για τρέξιμο. Σε παραμορφώσεις και αποκλίσεις ανατομικού και μηχανικού άξονα, οι ορθώσεις μπορούν να βοηθήσουν, αλλά σχεδόν πάντα δεν είναι ανεκτές από το δρομέα. Πριν την έναρξη του τρεξίματος είναι πολύ σημαντική η καλή προετοιμασία και οι σωστές διατατικές ασκήσεις, ώστε να προετοιμαστεί το σώμα για την άσκηση.
Η σωστή τεχνική τρεξίματος αποτελεί καθοριστικό παράγοντα σωστής άθλησης, αλλά και πρόληψης τόσο των οξέων τραυματισμών όσο και των συνδρόμων καταπόνησης ή υπέρχρησης. Ένας άλλος σημαντικός παράγοντας που μπορεί να τροποποιηθεί είναι η απόσταση του τρεξίματος. Ακόμη και μείωση κατά 50% μπορεί να απαιτηθεί στην απόσταση ώστε το σώμα να μπορεί να ανταποκριθεί και με ελεγχόμενη αύξηση στην απόσταση, αλλά και στο ρυθμό τρεξίματος, να προσαρμοστεί και ικανοποιητικά να αντεπεξέλθει. Η καταλληλότητα του εδάφους είναι ζωτικής σημασίας και προτείνεται το τρέξιμο σε συνθετικό τάπητα και αν αυτό δεν είναι εφικτό, η αποφυγή τρεξίματος σε λόφους και σε ανώμαλο έδαφος. Τα περισσότερα λάθη τακτικής και άθλησης γίνονται στους “δρομείς των δρόμων”, όπου ο δρόμος έχει κλίση από την κατασκευή του τόσο για την ομαλή απομάκρυνση των υδάτων, όσο και για την ασφαλή διέλευση των οχημάτων ιδίως στις στροφές. Γι’ αυτό το λόγο πολλοί δρομείς εμφανίζουν συμπτωματολογία στο δεξιό κάτω άκρο αφού λόγω κλίσης και τρεξίματος στην άκρη του δρόμου, το αντίστοιχο σκέλος βρίσκεται σε χαμηλότερο επίπεδο. Τα συχνά διαλείμματα είναι απαραίτητα και ο δρομέας οφείλει να τερματίζει την άθλησή του με την έναρξη συμπτωμάτων. Τέλος, οι περιβαλλοντικές συνθήκες πρέπει να λαμβάνονται υπόψη, αφού π.χ. ένας κρύος καιρός συμβάλλει ευκολότερα στην εμφάνιση καταπόνησης, κακώσεων και συμπτωματολογίας.
Το τρέξιμο είναι μέρος της καθημερινότητάς μας και όλο και περισσότεροι συνάνθρωποί μας δραστηριοποιούνται στον τομέα αυτό. Όμως όπως ισχύει στους περισσότερους τομείς της υγείας και κατ’ επέκταση της ζωής, πρέπει να γίνεται με γνώμονα την προστασία του σώματος και με σωστό εξοπλισμό, κατάλληλη τεχνική, κατάλληλες συνθήκες εδάφους και περιβάλλοντος ώστε να αποκομίζονται μεγαλύτερα οφέλη σε ατομικό και κοινωνικό επίπεδο.
