Του Αθανασίου Γκουλιάμα,
Επιμελητή Α’
Γενικής Ιατρικής του ΕΣΥ
Το πρώτο σχολικό κουδούνι χτύπησε για τη νέα σχολική χρονιά και οι γονείς και οι μαθητές βρίσκονται στο ξεκίνημα της νέας σχολικής περιόδου. Εκτός από τη γραφική ύλη οι γονείς μαζί με τα παιδιά τους προμηθεύτηκαν τη σχολική τσάντα του παιδιού.
Η επιλογή για την κατάλληλη σχολική τσάντα είναι κάτι που προβληματίζει αρκετούς γονείς με την έναρξη της σχολικής χρονιάς. Αυτό που κυρίως προβληματίζει είναι το μέγεθος, το σχήμα, το αν πρέπει να έχει ιμάντες, ροδάκια, ή πολλά χωρίσματα. Η κατάλληλη σχολική τσάντα θεωρείται σημαντική γιατί έχει συσχετιστεί, τις περισσότερες φορές λανθασμένα, με προβλήματα της σπονδυλικής στήλης των παιδιών.
Η αντίληψη ότι η σχολική τσάντα μπορεί να προκαλέσει σκολίωση της σπονδυλικής στήλης, θεωρείται πλέον ξεπερασμένη και παρότι έχουν δημοσιευτεί αρκετά άρθρα για αυτό, θα πρέπει ακόμα να τονίζεται. Ο συχνότερος τύπος σκολίωσης, που ακόμα ονομάζεται «ιδιοπαθής», είναι μία τρισδιάστατη παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης με γενετικό υπόβαθρο το οποίο δεν επηρεάζεται από εξωγενείς παράγοντες, όπως η σχολική τσάντα, ή ο τρόπος που κάθεται το παιδί.
Παρότι η λανθασμένη σχολική τσάντα δεν είναι σε θέση να προκαλέσει μόνιμη παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης (όπως η κύφωση, ή η σκολίωση) έχει ενοχοποιηθεί για την πρόκληση πόνων στην πλάτη (ραχιαλγία), στη μέση (οσφυαλγία) των παιδιών λόγω σπασμού των ραχιαίων και ιερονωτιαίων μυών της πλάτης. Αυτό τις περισσότερες φορές προκαλείται λόγω μυϊκής κόπωσης, ή ακόμα και τραυματισμού.
Η σχολική τσάντα μπορεί να προκαλέσει προβλήματα, όταν είναι δυσανάλογα μεγάλη σε μέγεθος, σε βάρος και όταν δεν είναι σωστά σχεδιασμένη. Το κάθε παιδί αναλόγως τις ανάγκες του και το σωματότυπό του χρειάζεται την ανάλογη σχολική τσάντα. Για παράδειγμα άλλη τσάντα χρειάζεται ένα παιδί στην πρώτη δημοτικού και άλλη στην έκτη, ή στο γυμνάσιο.
Οι πόνοι στην πλάτη, ή τη μέση ενός παιδιού σχετίζονται και με την απόσταση και τη συχνότητα που θα πρέπει να την κουβαλάει. Το ιδανικό θα ήταν το παιδί να μην χρειαζόταν να κουβαλάει στο σχολείο μία βαριά τσάντα και τα περισσότερα βιβλία του και τα σχολικά του είδη να έμεναν εκεί, ή να ήταν σε ηλεκτρονική μορφή. Αυτό όμως απαιτεί σε κάθε σχολείο να υπάρχουν ξεχωριστοί χώροι φύλαξης, όπως ντουλάπια με κλειδαριά, για το κάθε παιδί, ή αρκετοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές, πράγμα αρκετά δύσκολο έως αδύνατο για τα περισσότερα σχολεία της χώρας μας.
Οι περισσότερες εργασίες και επιστημονικές εταιρείες αναφέρουν ότι το βάρος για τη σχολική τσάντα, όταν είναι φορτωμένη δεν θα πρέπει να υπερβαίνει το 10% του βάρους του παιδιού, κάτι που στην πραγματικότητα τις περισσότερες φορές δεν επιτυγχάνεται. Θα πρέπει να γίνεται προσπάθεια το βάρος να είναι όσο γίνεται μικρότερο και αυτό επιδέχεται βελτίωση με συνεργασία γονιών και διδασκόντων.
Όσον αφορά τα χαρακτηριστικά της σχολικής τσάντας, εφόσον επιλέξαμε την τσάντα τύπου σακιδίου πλάτης, θα πρέπει να ορίσουμε και τα εργονομικά χαρακτηριστικά της. Με απλά λόγια, τα χαρακτηριστικά εκείνα, που θα κάνουν τη χρήση της ασφαλή και πρακτική για τον μαθητή, όπως:
- Το βάρος της τσάντας θα πρέπει να είναι μικρότερο από το 10% του βάρους του παιδιού. Για παράδειγμα, ένα παιδί που ζυγίζει 50 κιλά, θα πρέπει να κουβαλά μία τσάντα βάρους λιγότερο από 5 κιλά
- Να είναι από ύφασμα, γιατί είναι ελαφρότερη.
- Να έχει φαρδιά λουράκια (ιμάντες) με αυξομειούμενο μήκος για να προσαρμόζεται στην πλάτη του παιδιού. Θα πρέπει να διαθέτει δύο ιμάντες εξάρτησης (λουριά), φάρδους 5 cm, με ενισχυμένες βάτες ώστε να μην πιέζονται οι κλείδες. Τα λουράκια της πλάτης θα πρέπει να έχουν επιπλέον επένδυση, όπως και η επιφάνεια που έρχεται σε επαφή με την πλάτη του παιδιού.
- Προτιμούμε τσάντες με ιμάντα στην περιοχή του θώρακα για σταθερότητα κατά τη βάδιση. Καλό θα είναι να υπάρχει πρόσθετο λουράκι που να δένει στη μέση για επιπλέον στήριξη.
- Να έχουν αρκετά χωρίσματα εσωτερικά για να μοιράζεται το βάρος.
- Τα βαρύτερα αντικείμενα να τοποθετούνται πιο κοντά στην πλάτη του παιδιού και τα ελαφρύτερα μακριά από αυτήν. Σε αντίθετη περίπτωση, μεταφέρεται το κέντρο βάρους του φορτίου της τσάντας μακρύτερα από τη σπονδυλική στήλη και προκαλεί μεγαλύτερες καταπονήσεις. Στις θήκες που βρίσκονται δεξιά και αριστερά της τσάντας τοποθετούμε τα ελαφριά αντικείμενα.
- Όταν είναι κρεμασμένη στους ώμους να σταματάει πάνω από τους γοφούς. Δηλαδή η βάση τσάντας θα πρέπει να βρίσκεται στη γραμμή των ισχίων του παιδιού.
- Τοποθετούμε κάθε φορά μόνο τα απαραίτητα βιβλία και αντικείμενα στην τσάντα.
- Να έχουν ροδάκια σαν δεύτερη επιλογή, ιδιαίτερα για τα παιδιά μικρότερης ηλικίας. Βέβαια οι τσάντες με ροδάκια δεν είναι εύκολες στη χρήση τους όταν το έδαφος είναι ανώμαλο, ή υπάρχουν πολλές σκάλες. Αν όμως την επιλέξουμε να προτείνεται στους γονείς να εκπαιδεύσουν τα παιδιά τους να σπρώχνουν την τσάντα μπροστά από το σώμα και όχι να τραβιέται με το ένα χέρι γιατί η στροφική κίνηση μπορεί να καταπονήσει τους μυς του παιδιού.
Το παιδί θα πρέπει επίσης να εκπαιδευτεί για να σηκώνει με ιδιαίτερη τεχνική τη σχολική τσάντα ώστε να αποφύγει πόνους στη μέση:
Θα πρέπει να πιάσει την τσάντα με τα γόνατα λυγισμένα και στη συνέχεια να τη σηκώσει από τους ιμάντες ώμου. Έπειτα, αφού σταθεί όρθιο να τοποθετήσει τους ιμάντες στους ώμους του και να τους προσαρμόσει σωστά, έναν – έναν, έτσι ώστε ούτε να το σφίγγουν, ούτε να είναι ιδιαίτερα χαλαροί.
Η συνήθεια να φοράει το παιδί τη σχολική τσάντα έχοντάς την περασμένη στον ένα ώμο επιβαρύνει το σκελετό του και πρέπει να αποφεύγεται.
Αν το παιδί αναγκάζεται να σκύψει μπροστά για να μεταφέρει την τσάντα του, τότε ή είναι πολύ βαριά, ή δεν έχει εφαρμοστεί σωστά στην πλάτη του, ή δεν έχει τοποθετηθεί σωστά το περιεχόμενο.
Εξίσου σημαντικό είναι να ενημερώσουμε τον μαθητή για το πώς θα τοποθετεί την τσάντα του εντός του σχολικού χώρου. Συνήθως, οι μαθητές λανθασμένα τοποθετούν την τσάντα τους επάνω στην καρέκλα τους μέσα στην αίθουσα διδασκαλίας. Αυτό έχει ως συνέπεια να περιορίζεται ο χώρος της καρέκλας τους και να αποκτούν κακή στάση σώματος για όλες αυτές τις διδακτικές ώρες που περνούν σε καθιστή θέση. Αυτό οδηγεί αυτόματα στην εμφάνιση μυοσκελετικών πόνων που συνοδεύουν τον μαθητή κατά τη διάρκεια της ημέρας του, ακόμη και αφότου φύγει από το σχολικό χώρο. Ο απλούστατος τρόπος για να αποφευχθεί αυτό το πρόβλημα, είναι να μάθουν οι μαθητές να κρεμούν την τσάντα τους στο ειδικό γαντζάκι που βρίσκεται στα πλάγια του θρανίου τους, και όχι επάνω στην καρέκλα τους.
Τέλος, είναι αναγκαίο να διδάξουμε στους μαθητές το σωστό τρόπο για σηκώνουν την τσάντα τους, καθώς αρκετοί μυοσκελετικοί τραυματισμοί εντοπίζονται κυρίως σε αυτή τη διαδικασία. Ο ασφαλής τρόπος ανύψωσης της τσάντας λοιπόν είναι ο εξής: με λυγισμένα γόνατα φέρνουμε την τσάντα κοντά στο σώμα και χρησιμοποιώντας τα πόδια και όχι τη μέση μας, σηκώνουμε και ακουμπάμε την τσάντα επάνω στο θρανίο. Από εκεί την τοποθετούμε στην πλάτη μας. Σηκώνοντας σωστά την τσάντα με αυτό τον τρόπο, η υποδοχή του βάρους γίνεται από τους κοιλιακούς μυς και τους μυς της πλάτης, με αποτέλεσμα να μην υπάρχει κίνδυνος τραυματισμού.
Συνοψίζοντας, διαπιστώνουμε πως για την ορθή επιλογή μίας σχολικής τσάντας, αυτό που θα πρέπει να έχουμε ως βασικό κριτήριο, είναι η εργονομία της, και όχι αποκλειστικά το σχέδιό της. Παράλληλα, είναι απαραίτητο να διδάξουμε στο παιδί μας ήδη από τον πρώτο χρόνο του στο σχολείο τον σωστό τρόπο για να σηκώνει την τσάντα του και πώς να την τοποθετεί εντός της σχολικής αίθουσας. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να τονίσουμε την σημαντικότατη συμβολή που μπορεί να έχει η εκπαιδευτική κοινότητα στο ζήτημα αυτό, μέσω της σωστής ενημέρωσης γονέων και μαθητών.
Σε κάθε περίπτωση ένα παιδί που διαμαρτύρεται για πόνους στη μέση, ή την πλάτη, ή έχει παρατηρηθεί παραμόρφωση της σπονδυλικής στήλης θα πρέπει να εξετάζεται από ειδικό ορθοπαιδικό ιατρό και να μην εφησυχάζουν οι γονείς ότι φταίει η σχολική τσάντα, ή ο τρόπος που κάθεται γιατί μπορεί να υπάρχει κάποια άλλη αιτία.
Καλή σχολική χρονιά!
