Του Αθανάσιου Γκουλιάμα,
Επιμελητή Α’ Γενικής Ιατρικής στο ΕΣΥ
Η γρίπη είναι μία οξεία νόσος του αναπνευστικού συστήματος. Προκαλείται από τους ιούς της γρίπης Α και Β, οι οποίοι προσβάλλουν το ανώτερο ή/και το κατώτερο τμήμα του αναπνευστικού συστήματος. Μπορεί να προκαλέσει ήπια ή σοβαρή νόσο και μερικές φορές να οδηγήσει σε θάνατο.
Η γρίπη εμφανίζεται με εποχικές εξάρσεις. Στη χώρα μας η περίοδος της γρίπης είναι συνήθως από Οκτώβριο έως Απρίλιο, με έξαρση μεταξύ Δεκεμβρίου και Φεβρουαρίου.
Ο εμβολιασμός αποτελεί το πιο σημαντικό μέτρο πρόληψης της γρίπης.
Πώς μεταδίδεται η γρίπη;
Η γρίπη μεταδίδεται εύκολα από άνθρωπο σε άνθρωπο μέσω σταγονιδίων του αναπνευστικού (βήχας, φτέρνισμα) ή και με την άμεση επαφή με μολυσμένα άτομα ή μολυσμένες επιφάνειες (κοινή χρήση σερβίτσιων ή ποτηριών, πόμολα πόρτας, τηλεφωνικές συσκευές ή και από τις παλάμες των χεριών μέσω χειραψίας!). Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο συμβουλεύουμε για την χρήση χαρτομάντιλων μιας χρήσης όταν ένα άτομο έχει βήχα, φτέρνισμα ή καταρροή, καθώς και σχολαστικό πλύσιμο των χεριών.
Πώς μπορούμε να προφυλαχθούμε από την εποχική γρίπη;
Ο καλύτερος τρόπος προφύλαξης είναι ο αντιγριπικός εμβολιασμός.
Άτομα που ανήκουν σε ομάδες υψηλού κινδύνου επιβάλλεται να εμβολιάζονται, καθώς κινδυνεύουν από σοβαρότερες εκδηλώσεις της γρίπης με επιπλοκές. Χαρακτηριστικά, όπως προκύπτει από τα επιδημιολογικά δεδομένα του ΚΕΕΛΠΝΟ για την περσινή περίοδο γρίπης, από τα 255 σοβαρά κρούσματα γρίπης που νοσηλεύτηκαν σε Μονάδα Εντατικής Θεραπείας και ανήκαν σε ομάδα υψηλού κινδύνου, μόνο τα 20 (7,84%) είχαν εμβολιαστεί κατά της γρίπης.
Η αυστηρή τήρηση των κανόνων υγιεινής, όπως η υγιεινή των χεριών και των άλλων μέτρων προφύλαξης για τις αναπνευστικές λοιμώξεις, ο καλός αερισμός των κλειστών χώρων με φυσικό αερισμό, η αποφυγή συγχρωτισμού σε μικρούς κλειστούς χώρους μειώνει την πιθανότητα μετάδοσης της γρίπης. Επίσης σημαντικός είναι ο εμβολιασμός των επαγγελματιών υγείας αλλά και των φροντιστών ατόμων που ανήκουν σε ευπαθείς ομάδες. Με τον εμβολιασμό προστατεύεται τόσο ο εργαζόμενος και η οικογένειά του, όσο και οι ασθενείς, ενώ παράλληλα περιορίζεται η νοσοκομειακή μετάδοση και η εξάπλωση επιδημιών.
Tα αντιγριπικά εμβόλια είναι πολυδύναμα εμβόλια που αποτελούνται από τρία κεκαθαρμένα και αδρανοποιημένα σε φορμαλδεΰδη στελέχη υποτύπων του ιού της γρίπης (2 τύπου Α και 1 τύπου Β) και παρέχoυν προστασία από την γρίπη. Τα στελέχη που περιέχονται κάθε χρόνο είναι διαφορετικά και εξαρτώνται από τους ορότυπους που επικράτησαν την προηγούμενη χρονιά.
Αντιγριπικός εμβολιασμός ομάδων υψηλού κινδύνου
Ομάδες υψηλού κινδύνου για τις οποίες συστήνεται ο αντιγριπικός εμβολιασμός με το εποχικό εμβόλιο της γρίπης:
1. Άτομα ηλικίας 60 ετών και άνω.
2. Εργαζόμενοι σε χώρους παροχής υπηρεσιών υγείας (ιατρονοσηλευτικό προσωπικό και λοιποί εργαζόμενοι)
3. Παιδιά και ενήλικες που παρουσιάζουν έναν ή περισσότερους από τους παρακάτω επιβαρυντικούς παράγοντες ή χρόνια νοσήματα:
– Άσθμα ή άλλες χρόνιες πνευμονοπάθειες
– Καρδιακή νόσο με σοβαρές αιμοδυναμικές διαταραχές
– Ανοσοκαταστολή (κληρονομική ή επίκτητη εξαιτίας νοσήματος ή θεραπείας)
– Μεταμόσχευση οργάνων
– Δρεπανοκυτταρική νόσο και άλλες αιμοσφαιρινοπάθειες
– Σακχαρώδη διαβήτη ή άλλο χρόνιο μεταβολικό νόσημα
– Χρόνια νεφροπάθεια
– Νευρομυικά νοσήματα
4. Έγκυες γυναίκες β’ και γ’ τριμήνου
5. Παιδιά που παίρνουν μακροχρόνια ασπιρίνη
6. Άτομα που βρίσκονται σε στενή επαφή με παιδιά <6 μηνών ή φροντίζουν άτομα με υποκείμενο νόσημα, τα οποία διατρέχουν αυξημένο κίνδυνο επιπλοκών από τη γρίπη
7. Οι κλειστοί πληθυσμοί (προσωπικό και εσωτερικοί σπουδαστές γυμνασίων, λυκείων, στρατιωτικών και αστυνομικών σχολών, ειδικών σχολείων ή σχολών, τρόφιμοι και προσωπικό ιδρυμάτων κ.ά.)
Πότε πρέπει να γίνεται ο αντιγριπικός εμβολιασμός;
Η καλύτερη περίοδος για τον εμβολιασμό είναι Οκτώβριος – Νοέμβριος κάθε έτους. Σε περίπτωση που δεν γίνει κατά την περίοδο αυτή, μπορεί να γίνει καθ ́ όλο το διάστημα που υπάρχουν κρούσματα γρίπης στην κοινότητα.
Αποτελεσματικότητα του εποχικού αντιγριπικού εμβολίου
Η αποτελεσματικότητα του εμβολίου κυμαίνεται από 70% έως 90%.
Η προστασία που παρέχει εξαρτάται από την κατάσταση της υγείας του ατόμου που εμβολιάζεται, καθώς και από την ταύτιση των στελεχών του εμβολίου με αυτά που κυκλοφορούν την ίδια περίοδο στην κοινότητα.
Ο ρόλος του είναι η μείωση της πιθανότητας μετάδοσης της γρίπης αλλά και η άμβλυνση της σοβαρότητας των κρουσμάτων.
Είναι ασφαλές το εποχικό αντιγριπικό εμβόλιο;
Το εποχικό εμβόλιο είναι κατά κανόνα καλά ανεκτό και ασφαλές.
Οι πιο συχνές ανεπιθύμητες ενέργειες που μπορεί να εμφανιστούν είναι: Τοπικός ερεθισμός στο σημείο της ένεσης, κεφαλαλγία, αίσθημα κόπωσης και κακουχίας, μυαλγίες, αρθραλγίες και πυρετός (με λίγα λόγια συμπτώματα που μοιάζουν με γρίπη αλλά σε πολύ μικρότερη ένταση και διάρκεια).
Μετά τον εμβολιασμό (όπως συμβαίνει με κάθε φαρμακευτικό σκεύασμα) υπάρχει ενδεχόμενο να εμφανιστεί αλλεργική αντίδραση, η οποία σε σπάνιες περιπτώσεις μπορεί να είναι πολύ σοβαρή.
Ποιοι δεν πρέπει να κάνουν το εποχικό αντιγριπικό εμβόλιο;
Οι αντενδείξεις αφορούν τις εξής κατηγορίες:
• Άτομα με ιστορικό σοβαρής αλλεργίας σε αυγά ή σε κάποιο από τα συστατικά του εμβολίου (για άτομα υψηλού κινδύνου πρέπει να προηγείται επικοινωνία με αλλεργιολογικό τμήμα).
• Άτομα με ιστορικό αλλεργικής αντίδρασης στο εμβόλιο της εποχικής γρίπης.
• Άτομα με ιστορικό συνδρόμου Guillain – Barre.
• Άτομα με πυρετό πρέπει να περιμένουν να υποχωρήσει ο πυρετός πριν κάνουν εμβόλιο.
Προσοχή στους μύθους που κυκλοφορούν για τον εμβολιασμό, διότι τότε πραγματικά κινδυνεύετε χωρίς λόγο.
Μύθος: Το εμβόλιο της γρίπης δεν λειτουργεί
Το εμβόλιο της γρίπης δεν είναι τέλειο, αλλά σίγουρα θα είστε σε καλύτερη θέση αν το κάνετε, παρά να μην το κάνετε. Σε μια χρονιά που θεωρείται καλή το εμβόλιο της γρίπης είναι περίπου 70% έως 90% αποτελεσματικό. Για παράδειγμα, πριν από τρία χρόνια, είχε αποδειχτεί μόλις 23% αποτελεσματικό. Πέρυσι και πρόπερσι το ποσοστό ανέβηκε στο περίπου 60%. Το ακριβές ποσοστό προστασίας εξαρτάται από το ποια στελέχη της γρίπης κυκλοφορούν στην περιοχή σας, αλλά τις περισσότερες χρονιές η αποτελεσματικότητα κυμαίνεται γύρω στο 50%.
Σε κάθε περίπτωση, το 50% προστασίας είναι πολύ καλύτερο από το 0% προστασίας!
Γιατί, όμως, το εμβόλιο για την εποχική γρίπη είναι συχνά αναποτελεσματικό;
Δείτε μερικούς λόγους που κάνουν το αντιγριπικό εμβόλιο λιγότερο αποτελεσματικό:
Δεν υπάρχει μία “ενιαία” εποχική γρίπη. Οι ιοί της γρίπης μεταλλάσσονται πολύ, γι’ αυτό χρειαζόμαστε μιας νέας σύνθεσης εμβόλιο κάθε χρόνο. Οι επιστήμονες πρέπει να αποφασίσουν την Άνοιξη τι είδους σύνθεση πρέπει να έχει το αντιγριπικό εμβόλιο εν όψει του επόμενου Φθινοπώρου, προκειμένου να υπάρχει επαρκής χρόνος να παρασκευαστεί το εμβόλιο και να είναι έτοιμο και διαθέσιμο σε όλο το βόρειο ημισφαίριο αρχές Χειμώνα. Αν μαντέψουν λάθος, το εμβόλιο θα είναι λιγότερο αποτελεσματικό (αυτό συνέβη το 2014, με την 23% αποτελεσματικότητα του εμβολίου).
Μερικοί άνθρωποι δεν ανταποκρίνονται καλά στο εμβόλιο. Το αντιγριπικό εμβόλιο είναι λιγότερο αποτελεσματικό σε παιδιά ηλικίας κάτω των 2 ετών και σε ενήλικες άνω των 65 ετών, επειδή άλλοι παράγοντες υγείας επηρεάζουν το πόσο καλά θα ανταποκριθεί ένας οργανισμός σε αυτό.
-Μύθος: “Δεν χρειάζομαι εμβόλιο για την εποχική γρίπη”
Ανάλογα με το έτος, περίπου το 5%-20% των ανθρώπων ασθενούν από την εποχική γρίπη. Εκείνοι που διατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο να αρρωστήσουν ή να πεθάνουν από τη γρίπη είναι τα μικρά παιδιά, οι ηλικιωμένοι και τα άτομα με υποκείμενα προβλήματα υγείας και εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα. Αλλά το ότι οι υγιείς άνθρωποι είναι απλά λιγότερο πιθανό να αρρωστήσουν σοβαρά, δεν σημαίνει ότι είναι και άτρωτοι απέναντι στην γρίπη.
Υπάρχει ένας άλλος σημαντικός λόγος για να κάνετε το εμβόλιο της γρίπης, ακόμη και αν είστε υγιείς. Κάθε άτομο που δεν κάνει το εμβόλιο και είναι πιο πιθανό να κολλήσει την γρίπη, ακόμα και αν δεν κινδυνεύει άμεσα, γίνεται το μέσο με το οποίο ο ιός μπορεί να φτάσει στους ηλικιωμένους και τους ευπαθείς. Αυτοί οι άνθρωποι είναι οι πιο ευάλωτοι σε επιπλοκές της γρίπης, όπως η πνευμονία και είναι πιο πιθανό να πεθάνουν από αυτή!
-Μύθος: Το εμβόλιο της γρίπης μπορεί να σας κολλήσει τη γρίπη
Αυτός είναι διαδεδομένος μύθος και είναι απλά λανθασμένος. Το εμβόλιο της γρίπης περιέχει ιούς που είτε έχουν αδρανοποιηθεί (είναι νεκροί), είτε έχουν κατακερματιστεί. Η γρίπη κολλάει μόνο από ζωντανούς ιούς. Δεν υπάρχουν τέτοιοι στο αντιγριπικό εμβόλιο.
Επομένως η πρόληψη αποτελεί ισχυρό όπλο απέναντι σε επιδημίες εποχικής γρίπης και η ενημέρωση και εγρήγορση της κοινότητας αποτελεί ασφαλή τρόπο υγειονομικής προστασίας. Ο επαναλαμβανόμενος εμβολιασμός αυξάνει την ανοσιακή κάλυψη του οργανισμού. Αυτός που επαναλαμβάνει τον εμβολιασμό κάθε χρόνο είναι καλύτερα καλυμμένος από αυτόν που έχει εμβολιαστεί μία-δύο φορές.
Και για τη φετινή χρονιά λοιπόν ας εστιάσουμε στο: Ενημερώνομαι έγκυρα και εμβολιάζομαι, για να προστατέψω όχι μόνο τον εαυτό μου αλλά και τον οικογενειακό και κοινωνικό μου περίγυρο. Διότι τελικά το επιχείρημα ότι «δεν χρειάζομαι εμβολιασμό, γιατί δεν έχω νοσήσει ποτέ» ακούγεται το ίδιο παράλογο με το «δεν φοράω ζώνη στην οδήγηση, γιατί δεν έχω τρακάρει ποτέ».
