Του Κωνσταντίνου Χορέβα, Λογοθεραπευτή
Η φωνή είναι το αποτέλεσμα της αλληλεπίδρασης του αναπνευστικού συστήματος, του λάρυγγα και του ηχητικού συστήματος. Ο αέρας που εκπνέεται από τους πνεύμονες διέρχεται από τις φωνητικές χορδές, οι οποίες πάλλονται, με αποτέλεσμα τη δημιουργία της φωνής.
Συχνά, η ποιότητα της φωνής επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες με αποτέλεσμα να δυσχεραίνεται η παραγωγή φωνής. Οι παράγοντες αυτοί είναι οι ακόλουθοι:
- Το περιβάλλον χρήσης
- Η υγεία
- Το συναίσθημα
- Η χρήση της φωνής
- Η δομή του φωνητικού συστήματος
- Η εξέλιξη του φωνητικού συστήματος
Οι διαταραχές φωνής προκύπτουν ως προϊόν δυσλειτουργίας σε κάποιες από τις δομές που συμμετέχουν στη φώνηση (αναπνευστικό σύστημα, λάρυγγας, φωνητικές χορδές) και μπορεί να επηρεάσουν ένα άτομο με τη μορφή ολοκληρωτικής απουσίας (αφωνία) ή ανάλογα με το επίπεδο σοβαρότητας της βλάβης. Οι διαταραχές της φωνής διακρίνονται σε οργανικές και λειτουργικές ανάλογα με την αιτιολογία.
Οι λειτουργικές διαταραχές φωνής είναι διαταραχές φώνησης που οφείλονται σε «κακή» και υπερβολική προσπάθεια για φώνηση. Διαχωρίζονται σε δύο ομάδες ανάλογα με το αν επηρεάζεται η περιοχή του λάρυγγα και οι φωνητικές χορδές ή όχι. Στην πρώτη περίπτωση, όπου επηρεάζεται η περιοχή του λάρυγγα κατατάσσονται άτομα που παρουσιάζουν υπερβολικά κακή χρήση της φωνής, υπερβολικό βήχα ώστε να καθαρίσουν το λαιμό τους και υπερβολική ένταση κατά τη διάρκεια εκτέλεσης μιας δραστηριότητας. Στην άλλη περίπτωση κατατάσσονται τα άτομα που παρουσιάζουν πολλές αλλαγές στην ποιότητα της φωνής τους μέσα στην ημέρα, έχουν κακό μοντέλο αναπνοής και παρουσιάζουν αυξημένη μυϊκή ένταση κατά τη φώνηση.
Οι πιο συνηθισμένες λειτουργικές διαταραχές φωνής είναι τα φωνητικά οζίδια, οι πολύποδες των φωνητικών χορδών, το οίδημα Reinke και το έλκος εξ επαφής.
Επίσης υπάρχει άλλη μια κατηγορία διαταραχών της φωνής, αυτή των ψυχογενών διαταραχών, η οποία μοιάζει με τις υπερλειτουργικές διαταραχές φωνής, όμως οφείλεται σε έναν συνδυασμό άγχους και συναισθηματικών δυσκολιών. Ακόμα τα προβλήματα ηβηφωνίας εντάσσονται σε αυτή την κατηγορία.
Οι οργανικές διαταραχές φωνής οφείλονται σε οργανικά αίτια, όπως η παθολογία του λάρυγγα (λαρυγγίτιδες, νεόπλασμα, κύστες), οι νευρογενείς διαταραχές (παράλυση νεύρου, νόσος Πάρκινσον, σκλήρυνση κατά πλάκας, αταξία παρεγκεφαλίδας, νόσο Wilson), ενδοκρινολογικές διαταραχές (τοξικό αδένωμα θυρεοειδούς, σεξουαλική καθυστέρηση στα αγόρια, ανάπτυξη ανδρικών χαρακτηριστικών στα κορίτσια) και ανατομικές ανωμαλίες που είναι είτε εκ γενετής, είτε επίκτητες (σχιστίες υπερώας, τραύμα, στένωση λαρυγγικής οδού).
Οι διαταραχές φώνησης στα παιδιά, μπορούν να ταξινομηθούν στις ίδιες κατηγορίες δυσφωνιών με τους ενήλικες. Ωστόσο διαφέρουν ως προς την εμφάνιση και την αντιμετώπισή τους, διότι το φωνητικό τους σύστημα ακόμα αναπτύσσεται και αλλάζει ανατομικά. Η ηλικία των 8 ετών είναι η πιο συχνή περίοδος κατά την οποία ένα παιδί μπορεί να αντιμετωπίσει πρόβλημα με τη φωνή του. Οι δυσφωνίες συναντώνται πιο συχνά στα αγόρια και συνήθως, εάν δεν υπάρχει οργανικό πρόβλημα, οφείλονται σε κακή χρήση και κατάχρηση της φωνής.
Ο ρόλος του λογοθεραπευτή στην αντιμετώπιση των λειτουργικών διαταραχών φωνής είναι ιδιαίτερα σημαντικός. Ο λογοθεραπευτής έχει σαν στόχο την ανάπτυξη της φωνητικής θεραπείας. Πριν όμως συμβεί κάτι τέτοιο θα πρέπει να έχει πλήρη εικόνα για το ιστορικό (ιατρικό, κοινωνικό και ψυχολογικό) του ατόμου, ώστε να αναπτύξει ένα στοχευόμενο πρόγραμμα αποκατάστασης.
Οι γενικές αρχές της φωνητικής θεραπείας περιλαμβάνουν:
- Εκπαίδευση και επεξήγηση (εξηγούμε τι κάνουμε, πώς το κάνουμε, γιατί το κάνουμε και πού στοχεύουμε)
- Φωνητική υγιεινή
- Στάση σώματος
- Εκμάθηση σωστής αναπνοής/βελτίωση αναπνοής
- Χαλάρωση των φωνητικών χορδών
- Ήπια έναρξη φώνησης
- Ψυχολογική υποστήριξη (εφόσον πρόκειται για λειτουργική διαταραχή φωνής που οφείλεται σε ψυχογενή αίτια).
Κλείνοντας, θα πρέπει να διευκρινιστεί ότι η θεραπευτική παρέμβαση είναι βασισμένη στις ανάγκες του κάθε ατόμου αποσκοπώντας στην αναβάθμιση της καθημερινότητάς του.
